مراحل ساخت موسیقی از آهنگسازی تا میکس و مستر (6 مرحله تولید آهنگ)

درست مانند یک فیلم که از بخش‌های مختلف مثل کارگردانی، نویسندگی، نورپردازی، صدابرداری و … تشکیل می‌شود. برای ساخت موسیقی هم باید از مراحل مختلفی عبور کنیم. می‌خواهیم در این مقاله با مراحل و بخش‌های مختلف ساخت یک موسیقی و هنرمندان مختلفی که در آن نقش دارند، آشنا شویم. بسیاری فکر می‌کنند که ساخت یک موسیقی همان آهنگسازی است. به نوعی درست است اما آهنگسازی و تنظیم یک موسیقی یکی از مراحل مهم تولید آهنگ است.با ما همرا باشیم تا با نقش‌های دیگر ساخت موسیقی که کمتر به آن پرداخته می‌شود هم آشنا شویم.

مراحل ساخت اثر موسیقی

ابتدا بیایید ببینیم برای این‌که بتوانیم خودمان یک اثر موسیقی بسازیم باید چه مراحلی را طی کنیم؟ بی‌شک مانند ساخت یک خانه، که عوامل زیادی می‌توانند در ساخت آن نقش داشته باشند؛ در تولید اثر موسیقی هم به همین شکل است. البته با پیشرفت چشمگیر تکنولوژی در عرصه موسیقی و نرم‌افزارها، حتی یک نفر به تنهایی هم می‌تواند یک اثر موسیقی بسازد. اما برای ساخت یک اثر موسیقی قوی، در هر مرحله نیاز به هنرمندِ عالم به تخصص خود داریم. حال می‌خواهیم نگاهی به این مراحل بیندازیم اما قبل از آن باید بگویم که ما مراحل را به شکل کلی گفته‌ایم (ترتیب این مراحل با توجه به هنرمندان در عرصه موسیقی و سلیقشون می‌تونه متفاوت باشه). برویم و هرکدام از مراحل را به طور خلاصه با هم بررسی کنیم.

مرحله 1: ترانه سرایی (Lyricing)

ترانه سرایی یکی از فاکتورهای بسیار مهم موسیقی‌های شعر محور یا باکلام است. ترانه سرایی چیست؟ ترانه سرا که به انگلیسی Lyricing می‌شود، به نوشتن شعر یا داستان روایی برای موسیقی می‌گویند. ما انسان‌ها به داستان‌ها علاقه‌ی زیادی داریم. اگر موسیقی یا آهنگ ما از شعر و داستان زیبایی برخوردار باشد، توجه شنوندگان را خیلی زود به خود جلب می‌کند. البته که نحوه اجرای آن توسط خواننده آهنگ نیز بسیار اهیمت دارد.

اهمیت ترانه سرایی

اگر موسیقیِ ما دارای شعر باشد، شعر نوشتن می‌تواند اولین مرحله باشد. با اضافه شدن شعر و درواقع خواننده، گستردگیِ موسیقی از لحاظ ملودی و ریتم بیشتر می‌شود. صدای وکال برعکس صدای سازها و ریتم‌ها به شکل کلامی است، باعث می‌شود الهام‌بخش بودن موسیقی را بیشتر درک کنیم (البته می‌گم اینا همش سلیقه‌ایه مثلا آهنگ Marooned از پینک فلوید اصلا نیاز به شعر نداره خودش عالیه). ترانه سرایی باید روی ملودی آهنگ بنشیند و این کار نیاز به تمرین و آشنایی زیادی با موسیقی و ملودی‌ها دارد. ترانه سراهای معروف در سبک‌های پاپ و سنتی بیشتر خودشان را نشان می‌دهند.

اول شعر بنویسیم یا آهنگ را بسازیم؟

درواقع در بعضی اثرها ابتدا شعر نوشته می‌شود و در ادامه هنرمندانِ دیگر تلاش می‌کنند با توجه به محتوای آن شعر و پیامی که پشت آن است (از لحاظ احساسی یا …) کار خود را انجام دهند. مثلا اگر شعر دارای پیامی غمگین است، آهنگساز و تنظیم‌کننده صدای سازهایی را در موسیقی استفاده می‌کنند که با آن احساس، ارتباط داشته باشد؛ همینطور کسی که آهنگ را میکس می‌کند و الی بقیه‌ی هنرمندان…
در بعضی اثرهای موسیقی نیز ابتدا ملودی و آهنگ ساخته می‌شود و سپس هنرمندی که شعر می‌نوسید شعرِ خود را با توجه به محتوای موسیقی می‌نویسد. در تصویر زیر هم یکی از بزرگ‌ترین‌ ترانه‌سراهای کشورمان را می‌بینیم، آقای اردلان سرفراز.

مرحله 2: آهنگسازی (Composing)

آهنگسازی چیست؟ آهنگسازی از مراحل بااهمیتِ تولید موسیقی به شمار می‌آید. همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، ما آهنگساز را به عنوان شخصی می‌شناسیم که تمام مراحل ساخت آهنگ را از ابتدا انجام می‌دهد. اما وظیفه‌ی آهنگساز ساختن هسته‌ی موسیقی است. یعنی ملودی اصلی، ریتم و ایده‌هایی برای کورس آهنگ و مشخص کردن سبک و فضای آهنگ.

در آهنگسازی قرار است ایده‌های اصلی را پیدا کنیم و به موسیقی اضافه کنیم. در واقع می‌خواهیم اسکلت ساختمان را با ایده‌ها بسازیم و در مراحل بعدی آن را کامل کنیم. آهنگساز حال با توجه به شعری که دراختیار دارد (یا اصلا شعری نداره و با توجه به ایده‌ی خودش) شروع به درآوردن ملودی می‌کند؛ یک ریتمِ خوب برای موسیقی انتخاب می‌کند و برای آن هارمونی‌های زیبا در می‌آورد. این ایده‌ها قرار است به موسیقیِ ما استایل و سبکِ خودش را بدهد. پس انتخاب‌ آن‌ها بسیار اهمیت دارند.

درابتدا انتخاب این ایده‌ها مسلما دشوار است اما همانطور که می‌دانیم با تمرین و تکرار زیاد به مرور آسان‌تر خواهد شد.

علاوه بر ساخت ملودی، ریتم و هارمونی، آهنگسازها که اکثرا حداقل با یکی از سازهای موسیقی آشنایی دارند، نت‌های اصلی را روی آن درمی‌آورند. تمپوی آن را مشخص می‌کنند. آکوردهای اصلی را می‌نویسند. یک ریتمِ ساده که ملودی و هارمونی‌ها روی آن بنشیند، می‌سازند و … در آخر هم ادامه‌ی پروسه‌ی ساخت موسیقی را در اختیار تنظیم کننده قرار می‌دهند (خودِ آهنگساز می‌تونه تنظیم‌کننده هم باشه)
تصویر زیر آقای جان ویلیامز از آهنگسازان و تنظیم‌کننده‌های بزرگ دنیا و خالق اثرهایی مانند هری‌پاتر و استار وارز است.

در موسیقیِ ایران، آهنگساز به چه کسی می‌گویند؟

در موسیقیِ کشورمان اما آهنگساز به شخصی می‌گویند که ملودیِ موسیقی را برای خواننده در می‌آورد. حال یا ابتدا آهنگساز ملودی را می‌سازد و شعر و ترانه روی آن سوار می‌شود یا ملودی را می‌توان روی ترانه که از قبل آماده شده است، ساخت. (نه که آهنگسازهای خیلی خفن و قوی نداشته باشیم، تعدادِ آهنگسازای خوب تو ایران کم نیست). به هر حال در ایران کسی که آهنگسازی می‌کند حتما نیاز به یادگیریِ تئوری موسیقی ندارد. همین که با ملودی و هارمونی‌ها آشنایی داشته باشد-همراه با ذوق هنری- می‌تواند برای خواننده‌ها ریتم و ملودیِ اصلی را بسازد.

در بعضی اثرها می‌بینیم که شعر و ملودی و ریتم رو یه نفر می‌نویسه که بهش می‌گن (SongWriter) یکی از موفق‌ترین SongWriterها هم جان لنون از گروه بیتلز هست!

مرحله 3: تنظیم کردن آهنگ (Arranging)

تنظیم آهنگ یعنی چه؟ تنظیم هنرِ گرفتن ایده‌ی اصلی از آهنگساز و تبدیلِ آن به یک قطعه‌ی موسیقیِ تقریبا کامل است. درواقع بعد از این که اسکلت ساختمان موسیقی توسط آهنگساز شکل گرفت، وظیفه‌ی تنظیم کننده چیدن دیوارها و تکمیل بنای ساختمان است. تنظیم‌کننده با تسلط بر تئوریِ موسیقی (گاها تحصیلاتِ آکادمیک) می‌تواند در بازه‌ی زمانی که موسیقی قرار است باشد، اجزا و جایگاهِشان را در آهنگ مشخص کند. درواقع تنظیم کننده باید با گام‌ها، آکوردها و ترکیبِ آن‌ها آشنا باشد، با سازها به خوبی آشنایی داشته باشد و بداند چگونه ملودی و آکوردها را روی سازها پیاده کند.

تنظیم کننده همانطور که از اسمش مشخص است، قرار است اجزای موسیقی را پشتِ هم بچیند و تنظیم کند که کدام صدا در کجا قرار بگیرد. تنظیم کننده مشخص می‌کند شروع و پایان موسیقی چگونه باشد، کورِس آهنگ چه تعداد باشد و در کدام قسمت بیاید. آیا نیاز به ارکستر دارد؟ اگر دارد در کدام قسمت؟ و با تسلط و شناخت سازهای موسیقی صدای آن‌ها را با توجه به ملودیِ اصلی و فضای آهنگ به موسیقی اضافه می‌کند. با وی اس تی و پلاگین‌ها و در کل آشنایی کامل با نرم‌ افزار های آهنگسازی دارد.
آقای هنس زیمر آهنگساز و تنظیم‌کننده‌ی بزرگ دنیا که دیگر نیاز به معرفی ندارد. موسیقی فیلم Interstellar را اگر گوش ندادید گوش بدید، اگه گوش دادید هم دوباره گوش بدید!

آهنگی که به خوبی تنظیم شده باشد، توجه شنوندگان را جلب خواهد کرد. آن احساسی که آهنگساز یا ترانه‌سرا در دلِ ملودی و شعرِ خود دارند را به خوبی ابراز خواهد کرد. تنظیم‌کننده باید یک جریان شناور در موسیقی ایجاد کند و شنونده را مجذوب خود کند؛ از ابتدای آهنگ تا انتهای آن. تنظیم خوب باعث می‌شود میکس و مستر آهنگ آسان باشد. درکل تنظیم کننده تاثیر بسزایی در زیبا بودن یک اثر موسیقی دارد.

در دوره جامع آهنگسازی و تنظیم آرتیست شو تمام نیازهای شما برای ساخت یک آهنگ رو آموزش دادیم. از تئوری موسیقی مورد نیاز، آشنایی با سازها و نحوه استفاده از آن‌ها، ساخت ملودی، ریتم به همراه یک پروژه صفر تا صد و در انتها یک میکس اولیه برای آهنگ
برای احترام به تصمیم شما فصل اول دوره رو رایگان قرار دادیم. روی لینک زیر کلیک کن تا دوره رو مشاهده کنی
آموزش کامل آهنگسازی و تنظیم

مرحله 4: طراحی صدا (Sound Designing)

طراحی صدا چیست؟ طراحی صدا هنر تولید و طراحی صداهای جدید و متفاوت است. برای طراحی صدا می‌توانیم از ابزارهای اصلی مانند سینتی سایزرها، سمپل‌ها و افکت‌های متفاوت استفاده کنیم. با پیشرفت دنیای دیجیتال در موسیقی ابزارها و الِمان‌های بسیاری برای طراحیِ صداهای جذاب و متناسب با آهنگ پدید آمدند. در بیشترِ مواقع نقش تنظیم کننده و طراح صدا بر عهده‌ی یک نفر است؛ چرا که تنظیم کننده‌ها خود با سینتی سایزرها، پلاگین‌ها و وی اس تی‌ها به خوبی آشنایی دارند. اما از طرفی ممکن است پروسه طراحی صدا روزها، هفته‌ها یا شاید ماه‌ها زمان ببرد (مخصوصا برای صداگذاریِ فیلم‌ها)؛ بنابراین این پروسه می‌تواند به صورت تخصصی توسط طراح صدا انجام شود.

اما ببینیم طراح صدا چگونه کار می‌کند؟

در طی فرایند طراحیِ صدا، با استفاده از سازهای مختلف، انتخاب پریسِت‌های سینتی سایزرها و ادیت کردنِ آن‌ها، انتخاب سمپل‌های چند لایه‌ای، لایه‌های صدا و با استفاده از ترکیبِ افکت‌ها و تکنیک‌های ادیت، صدای اصلی را می‌سازیم (آره اصلا کارِ آسونی نیست!)
معمولا هم بهتر است بعد از تنظیمِ آهنگ به طراحیِ صدا بپردازیم؛ زیرا با داشتنِ موسیقیِ تنظیم شده، می‌توانیم صداها را در مقایسه با موسیقیِ تنظیم شده بشنویم و با آن سینک شویم. همینطور انتخاب صدا برای آهنگ هنگامی که کلِ اجزای موسیقی را با هم گوش می‌دهیم راحت‌تر است. طراحی صدا همینطور باعث می‌شود صداهایی که در میکس و مستر کارایی ندارند در این مرحله با صدایی زیباتر و مَچ‌تر جایگزین شوند.
نیلز فِرام آهنگساز و تنظیم‌کننده (از مورد علاقه‌های خودم) که در کار با سینتی‌سایزرها عالیه.

ما یه دوره‌ی قوی برای آموزش تنظیم و طراحیِ صدا با سینتی سایزرها آماده کردیم که به صورت پروژه محوره و قسمت اولشم کاملا رایگانه!! حتما سر بزن
آموزش پروژه محور تنظیم و طراحی صدا با سینتی سایزرها

مرحله 5: ضبط کردن (Sound Recording)

مهندس ضبط صدا که به (Recording Engineer) و (Sound Engineer) هم معروف است، وظیفه‌ی ضبط یک پروژه موسیقی یا یک اجرای زنده را برعهده دارد. مهندس ضبط صدا با استفاده از تکنیک‌ها و ابزارهای ضبط صدا که دراختیار دارد، نویزهای لاین‌ها را می‌گیرد. (گاها با مهندس میکس و مسترینگ هم تداخل داره کاراشون، کلا نزدیک به همن دیگه می‌دونین چی می‌گم) با تکنیک میکروفون‌گذاری کاملا آشنا است. انعکاس صدا را به خوبی می‌شناسد و با مشکلاتی مانند کامب‌فیلتر، فلوتر اکو و دیگر مشکلات آکوستیک تریتمنت هنگام ضبط صدا آشنا است و راه مقابله با آن را می‌داند. همینطور درباره سیگنال‌های آنالوگ و تبدیلِ آن‌ها به سیگنال‌های دیجیتال (سمپل ریت و بیت دپت) می‌داند. مهندس ضبط صدا استودیو را کاملا برای ضبط آماده می‌کند. همانطور که گفتیم مهندس صدا می‌تواند علاوه بر رکورد کردن، ادیت و میکس و مسترینگ هم خودش انجام دهد.

مرحله 6: میکس و مسترینگ کردن

میکس و مسترینگ آخرین پروسه‌ی ساخت و تولید یک اثر موسیقی است. حال که اسکلت ساختمان ساخته و دیوارهایش چیده شده‌اند، نوبت به زیباییِ نمای ساختمانِ موسیقی می‌رسد. در این مرحله ما لاین‌ها و صداهای آماده را در اختیار داریم. یعنی قرار نیست صدایی به آن اضافه کنیم (اگه هم باشه خیلی محدوده). کار مهندس میکس و مستر درواقع منظم کردنِ صداها و لاین‌ها است. مرحله‌ی میکس می‌تواند جدا و مسترینگ هم به صورت جدا انجام شود. اما معمولا این دو پروسه را یک نفر انجام می‌دهد.

در مقاله “میکس و مسترینگ چیست“ مباحث اولیه و پایه‌ی میکس و مستر رو بررسی کردیم. پیشنهاد می‌کنم حتما مطالعه کنین!

کسی که موسیقی را میکس و مستر می‌کند، قرار است یکپارچگی را به آهنگ اضافه کند. داینامیک صدا را با استفاده از پردازشگرها کنترل کند. فرکانس‌ِ صداها اگر نیاز به افزایش دارند، آن‌ها را اکولایزر بوست کند. لاین‌ها را در حالت استریو از چپ تا راست اسپیکر مانیتورینگ بچیند. مهندس میکس و مستر همه‌ی این اعمال را میانِ ابعاد میکس و مستر انجام می‌دهد. در بعضی از قسمت‌ها از افکت‌هایی مانند ریورب، دیلی، اکولایزر استفاده می‌کند. در کل هدف از میکس و مستر گرفتنِ بهترین صدای ممکن از لاین‌هایی است که در اختیار داریم است. پس از مسترینگ که آخرین مرحله‌ی تولید اثر موسیقی است، پروژه آماده‌ی پخش می‌شود.
تصویر زیر هم آقای Chris Lord Alge از بزرگ‌ترین مهندسان میکس و مستر است.

به روزترین مطالب آموزشی و پلاگین‌های میکس و مسترینگ رو می‌تونین از طریق لینک زیر مطالعه و دانلود کنین
میکس و مسترینگ

خب در اینجا مراحل تولید اثر موسیقی به اتمام می‌رسه و آهنگ آماده‌ی عرضه در بازار موسیقی می‌شه. دیدیم که هنرمندان زیادی برای تولید یک آهنگ تلاش می‌کنن. در ادامه برای هرکدوم از این مراحل مقاله‌ی جدا تهیه کرده و بیشتر با آن‌ها آشنا خواهیم شد. پیشنهاد می‌کنم مقاله “فرق تنظیم کننده و آهنگساز و پرودیوسر” رو مطالعه کنین 💜🎼