دنیای میکس و مسترینگ دنیای جابه‌جاییِ لاین‌ها است، تا بتوانیم از همه‌ی صداها با هم، یک اثرِ موسیقیِ زیبا خلق کنیم. در پروسه‌ی میکسینگ یک به یک لاین‌ها را گوش می‌کنیم، حجم صدا و جایگاهِ آن را با استفاده از پردازشگرها مشخص می‌کنیم. در مرحله‌ی مسترینگ هم که آخرین مرحله‌ی تولیدِ یک اثر موسیقی است، همه‌ی لاین‌ها را با هم گوش می‌کنیم و با استفاده از ابزارهای مسترینگ، یکپارچگی را به موسیقیِ خود اضافه می‌کنیم تا همه چیز آماده‌ی پخشِ آهنگ باشد. عنوان‌های سری مقاله های میکس و مسترینگ به شرح زیر است که دومین آن را در این مقاله بررسی می‌کنیم.
میکس و مسترینگ چیست؟
آشنایی با ابعاد صدا در میکس و مسترینگ
بُعد اول میکس و مسترینگ: عمق صدا
بُعد دوم میکس و مسترینگ: ارتفاع صدا
بُعد سوم میکس و مسترینگ: عرض صدا
برای راحتی بیشتر تمام این مقالات را در قالب یک کتاب الکترونیک برای شما آماده کردیم. برای دانلود کافی است
روی لینک زیر کلیک کنید
دانلود پی دی اف آموزش میکس و مسترینگ
همه‌ی این اعمال و تنظیمِ هرکدام از لاین‌ها در چارچوبی انجام می‌شود. البته منظورم از چارچوب این نیست که موسیقی دارای قانون و محدودیت است؛ خیر، در ساخت و تولیدِ اثر موسیقی هر سازنده‌ای می‌تواند هرچیزی که از قلب و روح و ذهنش می‌آید را با موسیقی پیوند بزند. منظورِ من از لحاظِ فیزیکی است.
ما در دنیای میکس و مسترینگ صدا را مانند یک تصویرِ 3-بُعدی درنظر می‌گیریم.
تصویری که دارای عمق، ارتفاع و عرض است.
بله، جابجاییِ لاین‌ها و تغییرات در جایگاه، حجم و فرکانسِ آن‌ها به شکلی که به موسیقیِ ایده‌آلِ خود برسیم، هنرِ میکس کردن و مسترینگ کردن است. حال این تغییرات و تنظیمات میانِ 3بُعدِ دنیای میکس و مسترینگ انجام می‌شود. درواقع اگر چشمانِ خود را ببندیم و با هدفون یا هنگامی که در نقطه‌ی سوئیت‌اسپات نشسته‌ایم، به موسیقی گوش کنیم، متوجه جایگاهِ هر لاین در این 3بُعد خواهیم شد. انگار که یک بَندِ موسیقی در مقابلِ ما در حالِ اجرا است. می‌خواهیم در میکس و مسترینگ کاری کنیم که شنونده را وارد یک دنیای دیگر کنیم. دنیایی که در میکس و مسترینگ با استفاده از پردازشگرها و افکت‌های صدا آن را ساخته‌ایم. این جادوی موسیقی است.
مانند یک بومِ نقاشی که می‌توانیم در آن یک تصویر زیبا با رنگ‌های متفاوت رسم کنیم، برای موسیقی، بومِ نقاشیِ ما حالتِ استریو است. می‌خواهیم صداها را مثلِ رنگ‌ها روی این بوم پخش کنیم تا یک اثر موسیقیِ زیبا بسازیم؛ و با دنیای 3-بُعدیِ آن بیشتر آشنا شویم :
در تصویرِ بالا همانطور که می‌بینید، از جلو تا پشتِ اسپیکر را به عنوانِ عمقِ صدا، از پایین تا بالای اسپیکر را به عنوانِ ارتفاع و از چپ تا راستِ اسپیکر را به عنوانِ عرضِ صدا درنظر می‌گیریم.
بُعدِ اول: عمقِ صدا را چگونه کنترل کنیم؟
همانطور که گفتیم بُعد عمق صدا در میکس و مسترینگ، شامل بازه‌ی عقب تا جلوی اسپیکر مانیتورینگ می‌شود. درواقع در قسمت کنترل عمق صدا، تلاش می‌کنیم صداها را در بازه‌ی پشت تا جلوی اسپیکر بچینیم. به چه صورت؟ بسته به سبکِ موسیقی که کار می‌کنیم (یا اصلا سلیقه‌ی خودمون) صداها یا لاین‌ها می‌تواند جایگاهِ متفاوتی داشته باشد. مثلا در سبکِ هیپ‌هاپ صدای وکال (خواننده) در جلوی اسپیکر قرار می‌گیرد و صدای گیتارِ لوپ یا پیانو در قسمتِ عقب‌تر قرار بگیرد. برای سبک‌های مختلف مثلِ راک، پاپ و کلاسیک و … جایگاهِ لاین‌ها می‌تواند متفاوت باشد.
داینامیک از مهم‌ترین ابعادِ میکس و مسترینگ است. داینامیک تفاوت بلندترین و کوتاه‌ترین نقطه‌ی صداست. با تنظیمِ درستِ این بُعد می‌توانیم چاشنیِ تب و تاب و هیجان را به موسیقیِ خود اضافه کنیم. برای تنظیم و کنترلِ داینامیکِ صدا نیاز به پردازشگرهایی داریم که با توجه به ساختارِ صدا با آن‌ها کار می‌کنیم.
پردازشگرهای کنترل داینامیک صدا
- لول کردن
- کمپرسور
- لیمیتر/مکسیمایزر
- اکسپنر/گیت
- دی-اِسِر
البته موارد بالا در کنار ریورب از ابزارهای اصلی بعد عمق صدا حساب می‌شوند. اما پردازشگرهای دیگری هم برای کنترل صدا در بُعد عمق وجود دارد.
ریورب (Reverb) چیست؟
ریورب در اصل هنگامی رخ می‌دهد که صدا به یک شی سخت برخورد کند و انعکاس آن، در زمان‌های مختلف و با دامنه‌های مختلف، باعث ایجاد اِکویی با امواج پیچیده شود. مانند هنگامی که در حمام مشغول آواز خواندن هستیم؛ صدا در زمان‌ها و دامنه‌های مختلف بازمی‌گردد و به گوش ما می‌رسد و ما صدای خود را جذاب‌تر می‌شنویم. (اگه بازه‌ی زمانی ریورب مقدارش زیاد شه میشه دیلی که در مقاله دیلی چیست؟ به آن پرداختیم) حال ما از ریورب در بُعد عمق صدا استفاده می‌کنیم تا صدا را طوری به گوش شنونده برسانیم که انگار از فاصله‌ی دورتری می‌آید (اینجا همه چیز درباره ریورب رو توضیح دادیم).
هرکدام از این پردازشگرها حال به صورتِ سخت‌افزار یا نرم‌افزار برای تعیین جایگاهِ صدا در عمقِ موسیقی و کنترل داینامیک به کار می‌روند. در بُعدِ عمقِ موسیقی باید حتما به این نکته توجه کنیم که قرار نیست همه‌ی صداها یا لاین‌ها در جلو قرار بگیرند. این کار در میکس و مسترینگ با ظرافت و ذوق هنری انجام می‌شود؛ که فقط و فقط با تمرین و تکرارِ بسیار به همراهِ گوش دادنِ زیاد به موسیقی به دست می‌آید.
بُعد دوم: ارتفاع صدا را چطور تنظیم کنیم؟ (Equalizing)
صدا یک انرژی است که به صورت موج منتشر می‌شود. این موج‌های صوتی ویژگی‌هایی دارند که هرکدام تاثیرِ خود را روی صدا می‌گذارند. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از دامنه‌ی صدا، فرکانس و طول موج. در بُعدِ دوم که ارتفاع صدا است ما با یکی از ویژگی‌های صدا سر و کار بیشتری داریم؛ که این ویژگی همان فرکانس است. فرکانس چیست؟ به تکرارِ نوسان‌ها در واحد زمانیِ یک ثانیه، فرکانس می‌گویند (مثلا وقتی سیم گیتارو به لرزه درمیاریم اگه مثلا 20بار نوسان کنه و جلو عقب بره، فرکانسش میشه 20 هرتز؛ میگم مثال زدما). هرچه فرکانس بیشتر باشد، صدا زیرتر است و هرچه فرکانس کمتر باشد، صدا بَم‌تر است.
هنگامِ پخش صدا از اسپیکر مانیتورینگ، صداهای بَم که طولِ موجِ بلندتری دارند، بیشتر در قسمتِ پایینِ اسپیکر و اتاق قرار می‌گیرند و صداهای زیر، که طولِ موجِ کوتاه‌تری دارند، بیشتر در قسمتِ بالای اسپیکر و اتاق قرار می‌گیرند. به این شکل که اگر گوش‌های خود را به کفِ اتاق نزدیک کنیم، صداهای بم را بیشتر می‌شنویم.
در بُعدِ ارتفاع صدا در میکس و مسترینگ هم، صداهای بَم در قسمتِ پایین این بٌعد و صداهای زیر، در قسمتِ بالا قرار می‌گیرند. مثلا صدای کیک یا بِیس که بَم‌تر است، پایین قرار می‌گیرد و صدای اسنیر یا گیتارِ آکوستیک، بالاتر قرار می‌گیرد. اما یک فرقی بین کنترل ارتفاع (اکولایزینگ) و کنترل عمق صدا وجود دارد. آن هم این است که در کنترل ارتفاع قادر نیستیم هر صدایی را با بالا و پایین کردنِ فرکانسش به راحتی جابه‌جا کنیم؛ مثلا فرکانس صدای بِیس را زیاد کنیم تا در ارتفاع بالاتری قرار بگیرد. در اکولایز کردن، ماهیتِ خودِ صدا است که اهمیتِ بیشتری دارد. صدای کیک یک صدای بَم است و نمی‌توان به راحتی آن را در کنارِ اسنیر در ارتفاعِ بالاتری قرار داد. درکل در بُعد ارتفاع کمی محدودتر عمل می‌کنیم.
ابزار پردازشگر کنترل ارتفاع
پردازشگر اصلیِ کنترل ارتفاع اکولایزر است. اکولایزر هم به صورت سخت‌افزار و هم در قالبِ پلاگین و وی اس تی به صورتِ نرم‌افزار وجود دارد. با اکولایزر می‌توانیم فرکانس صداها را آنجایی که نیاز است بِبُریم یا بوست کنیم. اکولایزر امروزه بیشتر در قالب پلاگین یا وی اس تی در نرم‌افزارِ میزبانِ آهنگسازی مثل اف ال استودیو و کیوبیس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بُعد سوم: چگونه به آهنگ عرض دهیم؟ آشنایی با پنینگ
همانطور که گفتیم بازه‌ی از چپ تا راستِ اسپیکر مانیتورینگ را عرضِ صدا می‌نامیم. اگر دو صدای دقیقا شبیه به هم (مثلا صدای 2تا گیتار آکوستیک) هم‌زمان از دو اسپیکر پخش شوند، ما که در نقطه‌ی سوئیت‌اسپات نشسته‌ایم، صدا را انگار از مرکز طیفِ عرضی می‌شنویم؛ که اصطلاحا به آن حالتِ “مونو” می‌گویند. از طرفی هرچه لاین‌ها در قسمت‌های گوشه‌ی استریو بچینیم، موسیقیِ ما صدای عریض‌تری (واید) خواهد داشت. حال ما می‌خواهیم زنده بودنِ موسیقیِ خود را نشان دهیم. به شکلی که شنونده با بستن چشم‌هایش بتواند یک بندِ موسیقی را در مقابل خود تصور کند. پس هنگام میکس و مسترینگ قلمو را برمی‌داریم و صدا را مانند رنگ‌ها روی بومِ نقاشی (طیف عرضیِ صدا) پخش می‌کنیم. چگونه؟
ابزار پردازشگر عرض صدا (پنینگ)
پنینگ ابزار اصلیِ طیفِ عرضیِ صدا است. با پنینگ قرار است لاین‌ها را از چپ تا راستِ اسپیکر مانیتورینگ خود پخش کنیم. بیایید چند مثال بزنیم. مثلا صداها و لاین‌های اصلی مانند صدای وکال بیشتر در مرکزِ این طیف قرار می‌گیرند. صدای گیتار آکوستیک را به سمتِ راست و صدای ویالن را به سمتِ قسمتِ چپِ طیفِ عرضی پَن می‌کنیم. این کارها را هنگام میکس و مسترینگ با توجه به سبک موسیقی و سلیقه‌ی خود انجام می‌دهیم. در واقع پنینگ برای فضاسازی در موسیقی است. هرچقدر بتوانیم آن احساسِ زنده بودنِ موسیقیِ خود را بیشتر نشان دهیم، تاثیرگذاریِ آهنگِ ما بیشتر خواهد بود و شنونده بیشتر لذت خواهد برد.
کاری که ما تو آموزش‌هامون انجام دادیم اینه که اومدیم درباره ابعاد و پردازشگرها حسابی توضیح دادیم و بعد به آموزش پروژه محور میکس و مسترینگ پرداختیم. به این شکل میکس و مستر را از پایه یاد می‌گیرید. برای احترام به نظر شما فصلِ اول دوره رو رایگانِ قرار دادیم. روی متن قرمز کلیک کن.
آموزش میکس و مسترینگ فول پکیج
بررسی فضای لاین‌ها در میکس و مسترینگ سبکِ هیپ هاپ و پاپ
حالا ما آمدیم به عنوان مثال لاین‌هایی رو برای سبک هیپ‌هاپ و پاپ انتخاب کردیم و در این ابعاد جایگذاری کردیم. دقت داشته باشید که این فقط یک مثال از حالتِ کلیِ این سبک‌ها است و هر میکس‌منی می‌تواند با توجه به سلیقه‌ی خود، موسیقی را میکس و مستر کند.
برویم با هم تصویر زیر که مربوط به میکس و مسترِ سبکِ هیپ هاپ می‌باشد را بررسی کنیم.
همانطور که در تصویر می‌بینید، در سبک هیپ هاپ صدای وکال (خواننده) در جلو و مرکز این ابعاد وجود دارد. صدای کیک هم به همین شکل اما از لحاظ ارتفاعی به دلیلِ بَم بودنش پایین قرار می‌گیرد. صدای بیس هم در مرکز پنینگ و ارتفاعِ پایینِ بُعدِ اکولایز قرار دارد؛ اما از لحاظِ عمق صدا، مقداری عقب‌تر است. صدای سازهای دیگری مثل پیانو و گیتار آکوستیک را می‌بینیم که از لحاظ عمق صدا در قسمتِ عقب‌ترِ صدای وکال و کیک و بِیس قرار دارند؛ همینطور در طیفِ عرضی، دیگر در مرکز قرار ندارند و مقداری به چپ و راستِ پَن شده‌اند.
حال نگاهی به میکس و مستر سبک پاپ بیندازیم.
در سبک پاپ همانطور که در تصویر بالا می‌بینیم، معمولا صدای وکال در مرکزِ این 3بُعد قرار می‌گیرد. صدای کیک و بِیس در پاپ تقریبا مانند سبکِ هیپ‌هاپ هست اما معمولا با حجم صدای کمتر. صدای سازهایی مانند پیانو و گیتار و اسنیر می‌تواند از لحاظ بُعد عمق صدا جلوتر از صدای وکال باشد. صداهایی مثل کرش و های‌هت نیز معمولا در بُعد ارتفاع، بالاتر از صداهای دیگر شنیده می‌شوند.
همونطور که گفتیم این تصاویر و توضیحات فقط یک مثال از کلیتِ این دو سبک بود که فقط می‌خواستیم با جایگاه لاین‌ها در ابعاد میکس و مسترینگ تا حدودی آشنا بشین. در مرحله‌ی بعدی به بررسی دقیق‌ترِ هرکدوم از این ابعاد و پردازشگراشون می‌پردازیم. پیشنهاد می‌کنم مقاله‌ی “چگونه به صدا عمق دهیم؟” که مربوط به بعد اول میشه رو حتما مطالعه کنین. مثل همیشه مرسی از همراهیتون ❤️
دمتون گرم
سایتتون کیفیت و استاندارد خوبی داره.
مرسی بابت زحماتتون 🙏