راهنمای ضبط موسیقی در استودیوی خانگی

شما هم مثل من در خانه ضبط می‌کنید؟ استودیوی خانگی و شخصی خودتان را ساختید؟ عالیست! بگذارید همین ابتدا بر سر یک موضوع تفاهم کنیم: “در استودیوی خانگی می‌شود موسیقی با کیفیت سطح اول دنیا ساخت.” در طول سال‌هایی که در استودیوی خانگی کار کردم به نکات زیادی برخوردم که فرایند ضبطم را سریع‌تر و اعتماد به نفسم را بالا برد، به صورت مداوم در وب‌سایت‌های گوناگون درباره‌اش خواندم و از دوستان باتجربه‌تر کمک گرفتم. با رواج استودیو‌های خانگی و فراهم‌شدن ابزار مناسب این کار، حالا برخی از بهترین‌های دنیا در اتاق سه در چهار خانه خود آهنگ‌هایی ساختند که همه از شنیدنشان لذت می‌بریم. در این مقاله سعی داریم تمام نکات مهم را مرور کنیم. از پیش‌نیاز‌هایی که بر ضبطمان تاثیر دارند، تا ضروریات یک ضبط حرفه‌ای و هم‌چنین، برای تنبل‌هایی مثل من دانستن را‌هکاری برای “حرفه‌ای کار کردن و نظم و روتین” ضروریست.

نکات مهم پیش از ضبط کردن

۱- با توجه به ژانر خودتان آکوستیک تریتمنت انجام دهید!

اولین نکته مهم نوع قرار گرفتن وسایل است. در سری مقاله‌‌های استودیوی خانگی این مسئله را به تفصیل بررسی کردیم. از خود بپرسید سبک من چیست؟ چه تصویری از نتیجه‌ی کارم دارم؟ جواب این پرسش‌ها راهنمای نحوه‌ی آکوستیک‌کردن و نیاز‌های استودیو برای یک ضبط خوب است. چرا این را مطرح کردم؟ مثال ساده‌ای می‌زنم، دوستم رضا موسیقی پاپ و الکترونیک تولید می‌کند، به تمیز بودن میکس و به دست آوردن صدایی استاندارد مطابق با بهترین‌های ایران اهمیت می‌دهد. برای چنین سبکی مهم است که بازتاب صدا در اتاق تا حد زیادی کنترل شود. برای ضبط‌های با میکروفون در صورت نیاز ددروم (DeadRoom) ساخته شود تا صدایی ایزوله و شفاف به دست آید. برعکس رضا، دوستم آرش موسیقی آلترناتیو می‌سازد، آهنگ‌هایش حال و هوای پیانو و امبینت دارند، گاهی مش‌آپ می‌سازد، گاهی موسیقی فیلم. او به کمی صدای اضافی و فضای اتاق و حس و حال قدیمی و خط و خش‌دار نیاز دارد. او در استودیوی حرفه‌ای رضا موفق به گرفتن صدای مورد علاقه‌اش نخواهد شد. بعضی لاین‌های خیلی از آهنگ‌های Lo-Fi یا ایندی‌راکی که پرفروش‌ترین‌های دنیا هستند، با موبایل و در فضای عادی خانه ضبط شده، پس تاکید می‌کنم، شاید نیاز نباشد همه‌ی فرکانس‌های اتاق را از بین ببرید!

۲- جادو در میکس اتفاق نمی‌افتد، ضبط را جدی بگیرید!

می‌گویند در یک ضبط وکال موفق، “۵۰ درصد کار را خوانندهِ خوب جلو می‌برد، ۴۰ درصد را اتاق! و ۱۰ درصد را لوازم.” محل قرار گرفتن مانیتور‌ها، محل قرار گرفتن میکروفون، نداشتن صدا‌های مزاحم، نور مناسب برای کار کردن، ایجاد فضایی راحت برای ضبط کردن و آگاهی اولیه از نوع چرخش صدا در اتاق در کیفیت ضبطتان تاثیر مستقیم دارند. فاصله‌ی درست مانیتورینگ از دیوار، فراهم‌کردن تهویه‌ی مناسب و ایجاد فضای نشست و برخاست مناسب همه در راحتی و پیشرفت ضبط تاثیر دارد. نمی‌خواهم کلی‌گویی کنم اما جزییات کوچکی مثل دمای اتاق، سیگار نکشیدن و تمیزی سطوح در راحتی و حس درست هنگام ضبط تاثیر دارد.

۵ نکته‌ی کاربردی در هنگام ضبط

۱- دسته‌بندی کار را آسان می‌کند!

اگر آهنگسازی از قبل تمام شده، پارت‌های آهنگ را روی کاغذ بنویسید. شروع، ورس‌ها، اوج و فرود و پایان‌بندی. ساز‌هایی که به نظرتان در هر بخش درگیر‌ خواهند بود را زیر آن بخش علامت بزنید. هم‌چنین در نرم‌افزار میزبان، از رنگ‌بندی برای تمرکز بهتر استفاده کنید. می‌توانید برای هر ساز رنگی انتخاب کنید، یا برعکس، رنگی مخصوص برای هر بخش آهنگ انتخاب کنید. یک ابزار مفید دیگر برای ساده‌سازی کار، استفاده از Marker Track است که با آن می‌توانید در بالای صفحه نکته‌های لازم را بنویسید.
برای هر سکشن یا هر بخش آهنگ، چیزی برایتان اولویت بیش‌تری دارد. این اولویت می‌تواند یک ساز باشد، یا مفهومی مثل ریتم سازی کار یا هیجانی‌تر شدن یا فضادار شدن. این که چه می‌خواهید را بنویسید. مثلا من از این بخش آهنگم در ابتدا تمرکز بر وکال می‌خواهم، که ریتم گیتاری زیبا در پس‌زمینه‌اش آن را همراهی می‌کند و برای مثال نت‌هایی از گیتار الکتریک نیز در اولویت سوم قرار دارد که با اتمام وکال آن را تبدیل به سولو گیتار کنم. حالا اولویت‌ها برای تمرکز را می‌دانم و سردرگم مشغول ضبط نمی‌شوم.

۲- توجه به سمپل‌ ریت و بافر سایز

این که سمپل‌ریت (Sample Rate) و بیت-دپث (Bit Depth) آهنگ چه مقدار باشد و چرا، بحثی پیچیده است که در آموزش‌های میکس و مسترینگ به آن پرداخته‌ایم، اما محض اطمینان باید بگویم قبل از شروع ضبط، بر روی پروژه‌های پاپ، راک و الکترونیک بهتر است سمپل‌ریت روی 48000 یا 44100 هرتز باشد. این عدد را هنگام کار تغییر ندهید و بگذارید در طول پروژه ثابت بماند. در منوی تنظیم سمپل‌ریت به بیت‌دپث هم برخواهید خورد که عدد 24، در کنار سمپل‌ریت‌های بالا توسط بسیاری موسیقی‌دان‌ها استفاده می‌شود و کار را انجام می‌دهد.
نکته‌ی بعدی بافر-سایز است. برای کاهش هر چه بیشتر تاخیر در ضبط (Latency)، سایز آن را روی اعداد پایین‌تر قرار می‌دهیم. به طور کلی، هر چه بافر-سایز را کم‌تر کنید، تاخیر فرکانسی را کاهش می‌دهید اما برای این کار مصرف CPU کامپیوترتان بالاتر می‌رود. با بالا بردن هر چه بیشتر بافر-سایز، تاخیر بیش‌تر می‌شود و مصرف کامپیوتر کم‌تر. معمولا تا جایی که کامپوترمان اجازه می‌دهد و نرم‌افزار بدون لگ کار می‌کند، با بافر-سایز پایین ادامه می‌دهیم. اما گاهی (مخصوصا وقتی که المان‌های زیادی مشغول کارند و فشار بیشتری بر روی سیستم است) با لگ روبرو می‌شویم که شاید بالابردن عدد بافر-سایز آن‌ را برطرف کند. توجه داشته باشید که اطلاعات تاخیر (Latency) را می‌توانید در همان منو چک کنید.

۳- محل قرار گرفتن میکروفون

درباره‌ی محل مناسب قرار گرفتن میکروفون در اتاق بیشتر مطالعه کنید. اما نکات پایه را مرور می‌کنیم. محلی با فاصله مناسب از مانیتورینگ بیابید که میکروفون دچار نویز نشود. خواننده هنگام خواندن باید فاصله‌ای حداقل ده سانتی با میکروفون داشته باشد و می‌توانید این فاصله را با پاپ-فیلتر ایجاد کنید (درباره‌ی این موضوع که چطور از ورود “پاپ”ها به میکروفون جلوگیری کنیم؟ داخل سایت مقاله داریم). هم‌چنین این ابزار حروف مزاحم را کنترل می‌کند. بعضی نشسته و بعضی ایستاده راحت‌ترند. میکروفون در فاصله‌ای باشد که به سیم هدفون اجازه دهد همیشه بر سرتان باشد، چرا که باید مدام ضبط خود را گوش کنید. فرایند خسته‌کننده‌ایست اما عادت می‌کنیم. (چشمک)
برای ضبط گیتار‌های آکوستیک، ساز‌های متفاوت و هم‌چنین قرار دادن میکروفون روی امپلی‌فایر، کنجکاوی کنید. تاکید می‌کنم، صدای شما صدای خودتان است و علاقه و سلیقه‌ی خوتان. هنگام ضبط گیتار کسی میکروفون را جلوی بدنه و در انتهای آخرین فرت‌ها قرار می‌دهد، کسی میکروفون را جلوی فرت دوازهم گیتار قرار می‌دهد. اولی صدای بم‌تر و پرتری ضبط می‌کند، دومی صدایی شفاف‌تر و لاغرتر. من دومی را میپسندم، اما یاد گرفته‌ام که وقتی با یک گیتار تنظیم می‌کنم بهتر است کمی میکروفون به سمت انتهای دسته برود تا حجم بیشتری داشته باشیم و کمی جای گیتار بیس را هم بگیرد، اما وقتی المان‌های دیگری در تنظیم مشغولند، ترجیح می‌دهم گیتارم شفاف و لاغر باشد.

۴- همیشه رکورد کنید، حتی تمرین و گرم‌کردن را!

اگر مزه‌ی این مورد را چشیده باشید می‌دانید درباره‌ی چه حرف می‌زنم. گاهی بهترین ملودی‌هایی که زدیم را ضبط نکردیم و از دست رفت. ایده‌هایی که لحظه‌ای ما را به وجد آوردند و دیگر پیدایشان نکردیم. به همین راحتی! گاهی نیز می‌خواهیم لاینی را ضبط کنیم اما به هزار و یک دلیل آن لحظه آن طور که می‌خواهیم در نمی‌آید. شاید بخاطر استرس ضبط کردن، شاید مزاحمت صدای مترونوم، حواس‌پرتی و … . لحظه‌ای از ضبط دست می‌کشیم تا تمرین کنیم و ناگهان بهترین‌مان را ارئه می‌دهیم و حسرت این‌که چرا ضبطش نکردم. همه را ضبط کنید و ایده‌های خوب را جایی نگه دارید. برای این‌که پروژه سنگین نشود، در نرم‌افزار میزبان به قسمت پاک‌کردن فایل‌های Trash یا Pool بروید و آن فایل‌هایی که هیچ چیز خوبی در آن‌ها نبود را برای همیشه حذف کنید.

۵- چیزی که خوب است، خوب است!

این‌که همیشه تمام لاین‌ها کاملا روی ضرب و بدون هیچ‌گونه نویز و صدای اضافی ضبط شوند، برای تمام سبک‌ها و استایل‌ها مناسب نیست. با توجه به سبکتان تصمیم‌گیری کنید و از متفاوت‌بودن نترسید. ضبط گیتار برای آهنگ الکترونیک با ضبط گیتار آلترناتیو متفاوت است. اولی احتمالا نیاز به شفافیت و تمیزی حداکثری دارد، دومی اما حتی می‌تواند با گوشی موبایل ضبط شود و اشتباهاتی هم در نواختن داشته باشد. تجربه باعث می‌شود راحت‌تر چیز‌های جدید انتخاب کنیم و از جاده‌ای که برای همه جواب داده بیرون بزنیم و به سمت صدای مخصوص خودمان برویم، اما به یاد داشته باشید که وقتی صدایی خوب است، خوب است. مهم نیست که آن‌را آن‌طور که یاد گرفته‌اید EQ نکردید یا کار غیرمعمولی با کمپرسور یا ریورب کردید، فقط صدا مهم است. نگذارید ابزارهایتان خودشان را به شما تحمیل کنند.

۵ نکته‌ی تکنیکال ضبط برای همه‌ی سبک‌ها

۱- آهنگ نیاز به هدروم مناسب دارد.

هدروم مقدار فضایی است که برای مهندس مسترینگ باقی می‌گذارید تا عمل مسترینگ را انجام دهد. اگر در نرم‌افزار میزبان، بر روی Master level در قسمت کنسول میکس، نقطه‌ی پیک صدا از 6- دسیبل بالا‌تر می‌رود، احتمالا هنگام مسترینگ به مشکل برمی‌خورید. برای جلوگیری از این اتفاق سعی کنید Level هیچ ترکی بالای 0.0 نباشد و حتما به علامت قرمز کلیپ‌شدن (Clipping) هم بر روی DAW و هم بر روی کارت صدا حساس باشید. هنرمندان مختلف نظرات متفاوتی درباره‌ی میزان مناسب هدروم دارند، که از 10- تا -3 دسیبل متغیر است. به عکس پایین توجه کنید؛ در تصویر زیر پیک میکس کلی 7.6+ است و نرم‌افزار با رنگ قرمز از کلیپ‌شدن صدا خبر می‌دهد. این میزان در ترک کناری آن 11.1- دسیبل است، به این معنا که به اندازه‌ی 11.1 دسیبل هدروم باقی گذاشته‌ایم.

۲- هم‌زمان با ضبط و تنظیم، EQ کنید.

اکولایز کردن هنگام کار روشی هوشمندانه برای جلوگیری از اتلاف زمان و نشان‌دهنده‌ی راه تنظیم است. با دانستن ترفند‌های پایه‌ی EQ کردن، مانند Low Cut، بسیار به فرایند ضبط اثر کمک می‌کنید. برای تنظیم درست بیس و درامز، چه بهتر که به محض ضبط سازهایی مثل گیتار یا کیبورد و وکال، به میزان مناسب فرکانس‌های پایین آن‌ها را حذف کنید تا با درست شنیده شدن قسمت‌های مختلف بازه‌ی فرکانسی آهنگ، از مزاحمت سازها برای هم جلوگیری کنید. ضمن این‌که صدای بهتر و درست‌تر، برای ادامه‌ی کار حس بهتر و اعتماد به نفس بیش‌تری ایجاد می‌کند. گاهی مشکل هدروم آهنگ با برداشتن مقداری فرکانس Low Mid از بعضی ساز‌ها حل می‌شود، یا این‌که گاهی به‌جای این‌که خواننده مجبور شود با شدت بیش‌تری بخواند، می‌شود با EQ درست ساز‌های دیگر فضای مناسب برای ضبط راحت گیتار را فراهم کرد. در مقاله‌ی چگونه برای وکال فضاسازی کنیم؟ مفصل به این مبحث پرداخته‌ایم.

۳- دابل کردن ترک‌ها (Doubling)

دابل‌کردن ترک‌ها در میکس سابقه‌ای طولانی دارد و هدف از این کار هم بلند‌تر کردن صدای یک المان است و هم پهن‌تر کردن صدای آن. در هنگام ضبط وکال برای این‌که خواننده بهتر صدای خودش را هنگام خواندن بشنود، میتوانید دو ترک همزمان را برای رکورد باز کنید، هم‌چنین وقتی مثلا ملودی گیتار نیاز به حجیم‌تر شدن و خودنمایی دارد، می‌توانید آن ترک را دابل کنید. دابل کردن غیر همسان را نیز فراموش نکنید. به‌ویژه بر روی پارت‌های ریتم گیتار، معمولا نوازنده این امکان را دارد که پارت مورد نظر را دو بار ضبط کند، یکی به سمت چپ و دیپری به راست Pan شوند تا هم صدا پهن‌تر شود و هم به هیجان ریتمیک آهنگ اضافه شود.

۴- ترفند میکس در حالت Mono

همان‌طور که می‌دانید حالت مونو، در ساده‌ترین تعریف وقتیست که صدای تمام المان‌ها در هر دو اسپیکر هم‌اندازه است و Panning وجود ندارد. بسیاری از مهندسین صدا پیشنهاد می‌کنند قبل از اضافه‌کردن هرگونه Eq، کمپرسور و … ابتدا تمام میکس را به حالت Mono ببرید تا بتوانید leveling درستی انجام دهید. زیرا Pan کردن المان‌ها گاهی می‌تواند گول‌زننده عمل کند. در حالت مونو Leveling را انجام دهید، از ماسکه‌شدن یا دفن‌شدن صداها جلوگیری کنید و همین‌طور مشکلات Phase را برطرف کنید. بعضی نرم‌افزار‌های میزبان مستقیما گزینه‌ی مونو کردن را در اختیار کاربر می‌گذارند، اما در بعضی باید از پلاگین‌های مربوط به این کار استفاده کنید.

۵- Freeze کردن سازهای مجازی

معمولا با بیش‌تر شدن ساز‌ها و لاین‌ها در تنظیم کار، فشار روی ‌CPU بیش‌تر و ‌بیش‌تر می‌شود. یکی از راه‌های ساده‌تر برای جلوگیری از اخلال در کار کامپیوتر و کم‌تر کردن میزان پردازش سخت‌افزارتان، Freeze کردن لاین‌هاییست که فعلا قصد اعمال تغییر بر آن‌ها را ندارید. با این عمل ساز مجازی مورد نظر و پلاگین‌هایی که بر روی لاین تاثیر می‌گذارند بای-پس شده، اما صدا به همان‌شکل سابق و فریز شده باقی می‌ماند و هر گاه خواستید دوباره روی ‌آن کار کنید به راحتی با یک دکمه به حالت قبل باز می‌گردد. این راه همیشه جواب لازم را نمی‌دهد اما اکثر مواقع به عنوان راهی پیش‌ پا افتاده، قابل دسترسی‌ست. در تصویر پایین محل قرار گرفتن این گزینه مشخص شده‌است.

در پایان باید یادآوری کنم که معمولا هنرمندان انسان‌هایی با تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بالا هستند. کار‌های ساده‌ای مانند تامین نور مناسب برای اتاق، ورزش روزانه، خواب کافی و استراحت‌های مشخص بین کار در روند کاری شما تاثیر مثبت می‌گذارد. اگر کار درست جلو نمی‌رود، امروز را به خودتان زمان بدهید، شب خوب بخوابید و فردا دوباره شروع کنید. عده‌ی زیادی از هنرمندان دریایی از کارهای نیمه‌تمام را روی هم تلمبار می‌کنند، در صورتی که این سبب استرس و کلافگی‌ست. برای کارهای مشخص ددلاین بگذارید و کار را تمام کنید. اتمام کار، پاداشی برای مغز دارد که آن‌را به اتمام اثر بعدی تشویق می‌کند. از شبکه‌های مجازی برای ارتباط با دیگران و روحیه و تحسین‌شدن بابت کارتان استفاده کنید اما به یاد داشته باشید که با قرار دادن کار‌های نیمه‌کاره در فضای مجازی، احتمال دارد تمایل‌تان برای تکمیل آن کم شود، چرا که پیش از اتمام کار تحسین می‌شوید. خوب است برای ضبط ساز یا وکال از دوستی کمک بگیرید اما اگر تنها راحت‌ترید، استراحت‌کردن مداوم را فراموش نکنید. گاهی برای کشف مهم‌ترین قوانین فیزیک، باید زیر یک درخت سیب یک دل سیر خوابید. (چشمک)

ممنون که تا پایان مقاله همراهمون بودین 🤩 آدمای خلاق روش‌های مختلفی برای کارکردن دارن و ترفند‌های شخصی خودشونو در طول زمان پیدا میکنن. سعی کردیم نکاتی رو جمع‌آوری کنیم که بدرد همه بخوره و مسیر رو براتون ساده‌تر کنه. خوشحال میشیم نظرتون رو درباره این مقاله بدونیم و از ترفند‌های شما یاد بگیریم 🖤