اگرچه بسیاری از مردم گیتار را سازی امروزی و مدرن می‌دانند، باید بدانید که اینطور نیست! پیشینه‌ی این ساز به چهار هزار سال قبل برمی‌گردد. همانطور که در راهنمای جامع شناخت ساز‌های موسیقی گفته‌شد، گیتار در گروه ساز‌های زهی (Strings) قرار دارد. همچنین گیتار را در گروه کوردوفون‌ها (Cordophones) هم قرار می‌دهند که زیر مجموعه‌ا‌‌‌ی از ساز‌های زهی می‌باشد. توجه داشته باشید همه‌ی سازها را می‌توان در گروه‌های کوچک محدود کرد. (این دسته‌بندی‌های ریز آنچنان مهم نیستن که بخواین وقت ارزشمند خودتون رو صرف حفظ کردنشون کنین.)
ساز‌های زهی از طریق لرزش یک یا چند سیم که از دو طرف کشیده شده‌اند، صدا تولید می‌کنند. از اولین نمونه‌های موفق ساز‌های زهی می‌توان به سی‌تار هندی و تنبور اشاره کرد.
نحوه نواختن ساز
بیشتر گیتارها 6 سیم دارند؛ اما تعدادی از آن‌ها دارای ۱۲ سیم و حتی بیشتر می‌باشند. به زبان ساده نوازندگان، با فشردن انگشت خود روی نقاط مختلفی از سیم، طول سیم را کوتاه‌تر می‌کنند. همین کار باعث لرزش و نوسان سریع‌تر سیم و در نتیجه زیر‌تر شدن (بالا رفتن پیچ) صدا می‌شود. شاید بدیهی به نظر برسد؛ اما این نکته حائز اهمیت است که تنها، فشردن سیم، ایجاد لرزش و صدای آنچنانی از گیتار نمی‌کند (مگه اینکه از پیکاپ و آمپ برای تقویت صدا استفاده کنیم). برای بالا بردن حجم صدا، می‌بایست با انگشت دیگر یا پیک (ضخمه)، ضربه‌ای به سیم وارد کرد.
به جای نواختن روی یک سیم، می‌توان چند سیم را هم‌زمان (یا با تاخیر کم) به صدا درآورد. کافیست چند انگشت از دست را روی چند سیم فشرد و به آن‌ها ضربه زد. این عمل را اصطلاحاً استرام (Strum) می‌گویند. در نتیجه آکورد (Chord) بوجود می‌آید.
آکورد، اجرای هم‌زمان چند نت موسیقی می‌باشد که برای ایجاد هارمونی بر روی ملودی اصلی استفاده می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این مبحث می‌توانید مقاله‌ی هارمونی در تئوری موسیقی: گام و آکورد را مطالعه فرمایید.
مشخصات و اجزای سازنده‌ی ساز
حالا که به صورت کلی با نحوه‌ی نواختن ساز گیتار آشنا شدید، لازم است کمی دقیق‌تر شویم و با اجزای ساز آشنا شویم. به طور معمول گیتارها چهار اکتاو از صداهای موسیقایی را پوشش می‌دهند. البته مانند ساز پیانو استاندارد خاصی برای گیتارها وجود ندارد. بسته به نوع و تعداد فِرِت‌ها (که جلوتر با اونا آشنا می‌شیم) پوشش صدایی متفاوتی را مشاهده خواهیم‌کرد. در زیر به قسمت‌هایی از ساز که در اکثر گیتارها ثابت هستند اشاره می‌کنیم:
بدنه (Body)
بدنه هم در گیتارهای آکوستیک و هم الکتریک بسیار مهم است. نوع چوب به کار برده شده در این قسمت گیتار تغییر زیادی در رنگ صدای ساز ایجاد می‌کند. همچنین سایز بدنه در گیتارهای آکوستیک عامل مهم در حجم صدای ساز می‌باشد. هرچه باکس بدنه بزرگ‌تر باشد حجم صدای بیشتری تولید می‌شود.
دسته یا صفحه‌ی انگشت‌گذاری (Neck/Fingerboard)
تمامی حرکات انگشتان دست چپ در صفحه انگشت‌گذاری محدود می‌شود. پس برای افزایش سرعت دست نوازنده، پروفایل دسته‌ی گیتار باید به بهترین نحو طراحی شده باشد. نکته‌ی بعدی جنس دسته می‌باشد که به علت انعطاف‌پذیری متفاوت چوب‌ها، عامل مهمی در تغییر صدای ساز می‌باشد. در داخل دسته‌ی گیتارهای الکتریک و آکوستیک سیم فلزی، میله‌ای رزوه‌دار (Truss Rod) قرار داده شده تا علاوه بر افزایش استحکام دسته در برابر خم شدن، نوازنده بتواند بسته به سبک نوازندگی خود فاصله‌ی سیم‌ها تا دسته (اصطلاحا اکشنِ گیتار) را کم و زیاد کند. این میله توسط آچار آلن تنظیم می‌شود.
فرت‌ها (Frets)
فواصلی روی دسته‌ی گیتار هستند که بین دو فرت‌بار (bar ) یا میله قرار دارند. جاگذاری این میله‌ها به گونه‌ایست که اگر انگشت خود را روی سیم فشار دهید، سیم بین تیغهی خرک و آن میله محدود می‌شود و نتی شنیده می‌شود. فرقی ندارد که انگشت خود را در کجای فرت قرار می‌دهید. در نهایت سیم روی فرت‌بار قرار می‌گیرد. البته هرچه انگشت را به میله یا فرت‌بار نزدیک‌تر کنید صدا شفاف و خالص‌تر و بدون صدای گز (برخورد نا خواسته‌ی سیم به قسمت‌های دیگر که صدای ناخوشایند تولید کند.) خواهد بود.
سردسته (Headstock)
سیم‌ها در این قسمت به پیچ‌های کوک متصل می‌شوند.
حفره‌ی صدا (Soundhole)
همان سوراخ و حفره‌ایست که در وسط گیتار قرار دارد. صدا پس از پردازش درون باکس ، از این قسمت بیرون می‌آید.
خرک (Saddle)
طرف دیگر سیم‌ها به خرک بسته می‌شوند. در واقع سیم‌ها لرزش خود را به تیغهی خرک و سپس به خرک انتقال می‌دهند و به علت اتصال خرک به بدنه گیتار این لرزش، داخل بدنه‌ی توخالی گیتار منتقل می‌شود.
تیغهی خرک (Bridge)
قسمت آزاد سیم که قابلیت لرزش دارد بین تیغهی خرک و تیغهی سر دسته قرار دارد. جنس هر دو استخوان یا پلاستیک فشرده می‌باشد.
پیچ‌های کوک (Tuning Pegs)
این پیچ‌ها در گیتار کلاسیک با سایر گیتارها تفاوت دارد؛ اما وظیفه‌‌‌ی آن‌ها، کشش سیم‌هاست تا سیم‌ها به صورت دست‌باز نت مشخصی را تولید کنند.
تیغهی سردسته (Nut)
این تیغه در محل اتصال دسته و سر دسته قرار دارد.
انواع گیتار
به صورت کلی گیتارها ۹ خانواده دارند که در این قسمت با معروف‌ترین آن‌ها آشنا می‌شویم. نواختن و دست گرفتن گیتارهای متفاوت در سازفروشی، بهترین راه برای آشنا شدن با ویژگی‌های منحصر به فرد هر کدام از آن‌هاست؛ اما بعضی از ویژگی‌های اصلی آن‌ها را می‌توانید در این ادامه بخوانید. پس بهتر است قبل از شروع یادگیری گیتار، با تمامی آن‌ها آشنا شوید و ساز دلخواه خودتان را انتخاب کنید.
گیتار آکوستیک (Acoustic guitar)
دو نمونه مهم از این خانواده، گیتار آکوستیک سیم فلزی (که به گیتار آکوستیک معروف‌اند) و آکوستیک سیم نایلونی (کلاسیک) می‌باشند. گیتار آکوستیک سیم فلزی به این دلیل که جنس سیم استیل دارد صدایی تیز‌تر و با زنگ بیشتری تولید می‌کند و طیف گسترده‌ای از سبک‌های موسیقی را پوشش می‌دهد. همچنین ضخامت دسته‌ی گیتار آکوستیک کمتر است و می‌توان از انگشت شصت نیز برای تکنیک‌های متفاوت روی دسته‌ی گیتار استفاده کرد. گیتار کلاسیک سه سیم کاملا پلاستیک و سه سیم پلاستیکی با پوشش فلزی دارد و باکس آن معمولا از گیتارهای آکوستیک کوچک‌تر است.
در زیر نمونه‌ای از صدای گیتار آکوستیک سیم نایلونی (کلاسیک) را می‌شنوید.
همچنین در زیر نمونه‌ای از صدای گیتار آکوستیک سیم فلزی را می‌شنوید.
گیتار الکتریک (Electric guitar)
این نوع از گیتارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به وسیله‌ی کابل به آمپ و بلندگو وصل می‌شوند و صدایی به مراتب طولانی‌تر و بلند‌تر از گیتارهای آکوستیک تولید می‌کنند. در مسیر گیتار و آمپ می‌توان پدال‌هایی قرار داد تا صدا را پردازش کنند و تغییر دهند. همچنین می‌توان صدا را به رایانه و نرم‌افزار‌های میزبان (DAW) منتقل نمود.
گیتار الکترو آکوستیک (Acoustic-electric guitar)
این ساز ترکیبی از دو خانواده‌ی قبلی می‌باشد. در واقع ساختار آن مشابه گیتارهای آکوستیک سیم فلزی (در بعضی موارد باکس کوچک‌تر) است؛ اما درون ساز از پیکاپ استفاده شده که رنگ صدای گیتار آکوستیک را از طریق کابل به آمپ منتقل می‌کند.
گیتار ۱۲ سیم (Twelve-string guitar)
بله درست است. این نوع از گیتارها ۱۲ سیم دارند؛ اما ۶ سیم اصلی آن با کوک متداول، همانند باقی گیتار‌هاست و کنار هر کدام از سیم‌های اصلی سیمی نازک‌تر با همان کوک وجود دارد که یک اکتاو بالا‌تر از سیم اصلی است. دلیل استفاده از تعداد سیم بیشتر، افزایش توانایی گیتار برای تکنوازی (Solo) می‌باشد. همچنین ریتم و ضرب در این گیتار ساختار متفاوت و منحصر به فردی دارد.
گیتار Archtop
این گیتار، نوعی گیتار آکوستیک یا الکترو آکوستیک است. بدنه و باکس کاملی دارد اما به جای یک سوارخ بزرگ گرد در وسط گیتار دارای دو سوراخ F شکل (همانند ساز ویولن) می‌باشد. صدایی که این گیتار تولید می‌کند در بین نوازندگان جز (Jazz)، بلوز (Bluse) و راک اند رول دهه ۵۰ میلادی (Rockabilly) بسیار محبوب است.
گیتار باس (بیس) (Bass guitar)
همانطور که از اسم آن پیداست ایجاد صداهای بم با پیچ پایین از وظایف این ساز است. به ندرت به عنوان ساز سولو استفاده می‌شود و در کنار باقی سازها به آهنگ، داینامیک (فاصله بین بم‌ترن و زیرترین صدا) بیشتری می‌دهد. طول دسته‌ی گیتار بلند‌تر است و سیم‌های گیتار ضخیم می‌باشند. تعداد سیم در این نوع از گیتارها متفاوت است؛ اما معمولا ۴ سیم دارند که در یک اکتاو پایین‌تر از ۴ سیم محدوده بم گیتارهای دیگر کوک می‌شوند.
گیتار دو دسته (Double-neck guitar)
این ساز به گونه‌ای طراحی شده‌است که دسته‌ی دو گیتار دارای بدنه‌ی مشترک هستند. دلیل اینکار این است که نوازنده بتواند به سرعت بین دو گیتار جا به جا شود و نیاز به تعویض گیتار برای رسیدن به رنگ صدای مطلوب خود نداشته‌باشد. این سازها اغلب به سفارش خود نوازنده ساخته می‌شوند. یک روش معمول، به کار بردن یک گیتار ۱۲ سیمی کنار یک گیتار ۶ سیمی می‌باشد.
سبک‌های نوازندگی گیتار
جادوی واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که گیتاریست با خواننده و کنار سایر سازها موسیقی بنوازد. اصوات موسیقایی طوری با هم ترکیب می‌شوند که می‌توانند ژانر و سبک‌های نامحدودی را بوجود بیاورند. پس نباید این ساز را تنها محدود به یک سبک موسیقی (مثلاً راک) دانست. بسیار پیش‌آمده که از گروهی از گیتاریست‌ها برای نواختن در ارکستر استفاده شود.
البته هرچه شرایط ساز برای نواختن در آن سبک مناسب‌تر باشد، موسیقی غنی و کامل‌تر خواهد شد. به عنوان مثال برای نواختن قطعات کلاسیک، استفاده از گیتار آکوستیک سیم نایلونی و برای سبک سافت راک، گیتار آکوستیک سیم فلزی رایج‌تر است. هرچند با استفاده از تکنولوژی امروزی و افکت‌ها می‌توان به طیف وسیعی از صدا‌ها دست یافت.
امیدوارم از خوندن مقاله لذت برده باشین و بدردتون خورده باشه. در آینده با جزئیات فراوون درباره‌ی هر نوع از گیتارها توضیح می‌دیم.
دیدگاه‌ها