در سری مقاله‌‌های میکس و مسترینگ، با کمپرسور (Comressor) آشنا شدیم و حالا می‌خواهیم به سراغ یکی دیگر ابزارهای مهم میکس و مسترینگ یعنی لیمیتر (Limiter) برویم. برای مطالعه‌ی این مقاله بهتر است مقاله‌ی “کمپرسور چیست” را مطالعه کنین.
در این مقاله با هم موضوعات زیر را بررسی می‌کنیم:
لیمیتر چیست؟
همانطور که قبلا اشاره کردیم، کنترل داینامیک از پروسه‌های مهم هنگام میکس و مسترینگ در بعد اول یعنی عمق صداست. باید تلاش کنیم تفاوت نقاط بلند صدا و نقاط آرام‌تر صدا را کاهش دهیم تا به تعادل قابل قبولی برسیم. ما داینامیک صداهای موجود در آهنگ را کنترل می‌کنیم و ترنزینت‌های صدا را کمپرس می‌کنیم تا اجازه داشته باشیم حجم کل آهنگ را در کانال مستر نهایی تا جای امکان بالا بیاوریم تا میکس و مستر تمیز و حجیمی داشته باشیم. لیمیتر در کنار کمپرسور یکی از این ابزارهاست که هم به صورت آنالوگ و هم به صورت دیجیتالی (پلاگین) در میکس و مسترینگ استفاده می‌شود. لیمیتر قدرت زیادی دارد و واقعا از ابزارهایی‌ست که وجود آن برای مهندسین میکس و مسترینگ یک نعمت بزرگ به حساب می‌آید.
تفاوت لیمیتر با کمپرسور در چیست؟
همانطور که گفتیم لیمیتر و کمپرسور هردو برای کاهش داینامیک رنج استفاده می‌شوند و پارامترهایی شبیه به هم دارند؛ اما نحوه‌ی عملکرد آن‌ها مقداری با هم متفاوت است. لیمیتر را نمونه‌ی سخت‌گیرانه‌ی کمپرسور درنظر بگیرید. اگر سقفی را برای لیمیتر در نظر بگیریم، صدا به هیچ عنوان از آن سقف عبور نخواهد کرد. یعنی نسبت ریشیو لیمیتر بی‌نهایت به یک است (1:∞). لیمیتر مانند یک ناظم سخت‌گیر در مدرسه، تمام حواسش به دانش‌آموزهایی که بخواهند شلوغ کنند و صدایشان از مرز عبور کند هست و اجازه نمی‌دهد این اتفاق بیوفتد.
البته لیمیتر در دنیای آنالوگ که صداها به صورت پیوسته هستند ممکن است حتی صداهایی از سقف لیمیتر را عبور دهد؛ اما در دنیای دیجیتال که امواج صدا به صورت خطی و صفر و یکی هستند، صدا به هیچ عنوان از سقف تعیین شده عبور نخواهد کرد. به همین دلیل در دنیای دیجیتال به لیمیتر دیوار آجری گفته می‌شود.
استفاده از لیمیتر می‌تواند به حجیم بودن میکس ما کمک زیادی کند؛ اما همانقدر هم باید مواظب باشیم چرا که استفاده‌ی نادرست از لیمیتر می‌تواند باعث خراب شدن میکس آهنگمان شود. پس اگر بدانیم باید در کدام قسمت از لیمیتر استفاده کنیم، خیالمان راحت می‌شود و می‌توانیم از ویژگی‌های خوب این پردازشگر، بهره ببریم.
چه هنگامی باید از لیمیتر استفاده کنیم؟
دلایل متفاوتی برای استفاده از ابزارهای کنترل داینامیک وجود دارد. ابتدا باید بدانیم هدف ما برای کمپرس کردن چیست؟ شکل دادن به صدای سازها؟ کاهش داینامیک رنج برای داشتن فضای بیشتر و قابل کنترل‌تر؟ یا حتی رنگ دادن به صدا؟
پس بهتر است ابتدا هدف خودمان را مشخص می‌کنیم.
مهم‌ترین و بیشترین استفاده از لیمیتر، پایین آوردن صداهای ترنزینت (بلندترین قسمت صدا) تا جایی که: 1- از دیستورشِن ناخواسته جلوگیری شود. 2- یکپارچگی و رنگ کلی میکس ما حفظ شود.
همانطور که گفتیم، استفاده‌ی نادرست از لیمیتر می‌تواند به صداها صدمه بزند و میکس آهنگمان را خراب کند. بنابراین بسیاری از میکس‌من‌ها ترجیح می‌دهند از لیمیتر در پروسه‌ی میکسینگ استفاده نکنند. چرا که در پروسه‌ی میکسینگ تمرکز نباید روی حجیم بودن صدا باشد؛ بلکه تا جای امکان باید تلاش کنیم با ابزارهایی مثل کمپرسور و اکولایزر، صداها را تنظیم کنیم تا به تُن صدایی که مدنظر داریم، برسیم. پس پیشنهاد ما به دوستانی که تازه شروع به اموزش میکس و مسترینگ کردن این است که از لیمیتر در مرحله‌ی میکس آهنگ استفاده نکنند.
پس کجا از لیمیتر استفاده کنیم؟ بهترین جا برای استفاده از لیمیتر در مرحله‌ی آخر میکس و مستر است. جایی که تمام پردازش‌ها صورت گرفته و می‌خواهیم خروجی صدای آهنگمان را تا حد امکان بالا بیاوریم. در این قسمت به سراغ لیمیتر می‌رویم و با توجه به سبک آهنگ و صداهای موجود، سقفی را برای لیمیتر درنظر می‌گیریم. صداهای ترنزینت را از دیستورشن نجات می‌دهیم و پس از دور شدن احتمال دیستورشن، حجم صدای خروجی را زیادتر می‌کنیم.
حال که می‌دانیم کجا باید از لیمیتر استفاده کنیم، بهتر است با پارامترهای آن هم آشنا شویم.
پارامترهای تنظیم لیمیتر
- بای پس (Bypass): اگر آپشن بای‌پس فعال باشد، پلاگین غیرفعال می‌شود.
- گین ورودی (Input Gain): صدای ورودی را قبل از اعمال لیمیتر، تعیین می‌کند.
- ترشهولد (Threshold): سقفی برای صداهای ورودی تعیین می‌کند. صداهای بلندتر از ترشولد مشخص شده لیمیت یا محدود می‌شوند.
- سیلینگ (Ceiling): با این پارامتر حداکثر سقف صدای خروجی را تعیین می‌کنیم.
- هولد (Hold): هولد یک نمونه‌ی سخت‌گیرانه‌تر از اِتک تایم کمپرسور است. بعد از لیمیت شدن صداهایی که از مرز ترشهولد عبور کرده بودند، زمان هولد همچنان لیمیتر را فعال نگه می‌دارد و کاهش گین ادامه پیدا می‌کند.
- ریلیز (Release): ریلیز لیمیتر مانند ریلیز کمپرسور زمان رها شدن لیمیتر را مشخص می‌کند.
کار کردن با این پارامترها نیاز به تمرین و تکرار و تجربه‌ی زیادی دارد تا بتوانیم به جای صدمه زدن به صداها، خروجی باکیفیتی از پروژه‌ی خود بگیریم. در دوره‌ی ابزارشناسی میکس و مسترینگ آرتیست شو، لیمیتر و تمام ابزارهای دیگر را یک به یک بررسی کرده و نحوه‌ی استفاده‌ی درست از آن‌ها را هم توضیح دادیم (فصل اولش رایگانه از دست ندین!)
3 نکته مهم برای استفاده بهتر از لیمیترها
- استفاده بیش‌از‌حد از لیمیتر به‌راحتی می‌تواند پروژه شما را نابود کند. در استفاده از لیمیتر، سعی کنید از کاهش گِین (Gain Reduction) بیش از 5-6 دسیبل خودداری کنید.
- معمولا لیمیترها در آخرین مرحله مسترینگ استفاده می‌شوند. از آن‌جایی که حجم صدای بالاتر باعث فریب ذهن می‌شود و به نظر صدای جذاب‌تری دارد، با در نظر گرفتن این نکته مراقب داینامیک کل کار باشید. بخش‌هایی از آهنگ بنا به دلایلی در میکس صدای آرام‌تری دارند که استفاده نادرست از لیمیتر در مرحله اخر می‌تواند این داینامیک را از بین ببرد.
- خروجی نهایی لیمیترها که معمولا روی صفر تنظیم هستند. چرا که 0دسیبل آخرین نقطه صدا در دنیای دیجیتال است و بالای صفر صدا کلیپ (دیستورت) می‌شود. اما شما همیشه سعی کنید خروجی نهایی را کمی پایین‌تر از صفر درنظر بگیرید. مثلا -0.3دسیبل. حتما در آینده در یک مقاله کامل دلیل این مسئله را بررسی می‌کنیم.
بسیار ممنونیم از شما که تا پایان مقاله ما رو همراهی کردین. راستی شما چه موقع از لیمیتر استفاده می‌کنین؟ تو مرحله‌ی میکس سراغش میرین یا فقط تو مسترینگ استفاده می‌کنین؟
یه تکنیکی که ریک روبین تو دهه ی نود به نوعی ابداع کرد، استفاده از لیمیتر توی همه ی مراحل میکس کردنه. مثلا اسنیر درامز رو از یه کمپرسور با ریشیو ۸:۱ یا حتی بالاتر رد میکرد که معمولا حینش حدودا ۱۰ دسیبل گین ریداکشن اتفاق میوفته، بعد با میک آپ گین تا جای ممکن شدت ترنزینت رو بیشتر میکرد تا جایی که خروجی کمپرسور کلیپ بده و بعد کمپرسور صدارو از لیمیتر رد میکرد، این دفعه ورودی لیمیتر رو تا حدی زیاد میکرد که ترنزینت تقریبا از بین میرفت یعنی تو این حالت ممکنه لیمیتر تا ۸ دسیبل گین ریداکشن انجام بده، حتی شاید بیشتر. بعد این پروسه چیزی که به وجود میاد صدای اسنیر پر حجم و کوبنده با ترنزینت کمه که موقع مستر کردن اجازه میده خیلی راحت بدون صدای اسنیر خراب بشه ورودی لیمیتر رو تا حد ممکن برد بالا که نتیجش میشه یه مستر بلند بدون ترنزینت گوش خراش. مثال، آلبوم Californication از گروه Red Hot Chili Peppers. تا جایی که من میدونم الان دیگه حتی توی چِین گیتار ( هرنوع گیتاری، چه الکتریک، چه کلاسیک و غیره ) لیمیتر میزارن، دیگه مابقی به کنار.
ممنون مثل همیشه ساده اما کامل
لطف داری رضا عزیز