همهی ما عبارت «موسیقی پاپ» را شنیده‌ایم. اکثرمان به راحتی این نوع موسیقی را تشخیص می‌دهیم. می‌دانیم که موسیقی پاپ، رابطه‌ی مستقیمی با فرهنگ عامه دارد و موسیقی‌دان سبک پاپ، در انتظار اقبال عمومی است. اما آیا تعریف مشخصی برای این نوع موسیقی وجود دارد؟ آیا پاپ، گستره‌ی محدودی از آهنگ‌ها با ویژگی‌های یکسان را در بر می‌گیرد؟ یا باید نگاهمان را به این واژه تغییر دهیم؟ آیا یک آهنگ هوی متال (Heavy Metal) می‌تواند هم‌زمان در دایره‌ی آهنگ‌های پاپ قرار گیرد؟ این‌ها سوالاتیست که درباره‌ی این ژانر موسیقی به ذهن ورود می‌کنند.
همانطور که در مقاله‌ی “آشنایی با تمام سبک ها” گفتیم، در سبک پاپ رضایت مخاطب و جلب توجه حداکثری اهمیت بسیار زیادی دارد. با ما همراه باشید تا نگاهی عمیق‌تر به موسیقی پاپ، هنرمندان بزرگ این سبک و گستره‌ی این فرهنگ در جهان موسیقی بیاندازیم.
تاریخچه‌ی پاپ از آغاز تا امروز
معنای موسیقی پاپ با گذشت زمان تغییر کرده‌است. در اواسط دهه‌ی 50 میلادی و با ظهور دو عامل مهم گیتار الکتریک و رادیو‌های ترانزیستوری، موسیقی فولک امریکا و انگلستان به شکلی جدید وارد خانه‌های مردم شد و موسیقی این کشور‌ها در مواجهه با این حجم بزرگ مخاطب، دچار تغییری شد که شاید یکی از مهم‌ترین تغییرات در تاریخ فرهنگ عامه‌ی جهانیست: ظهور موسیقی راک اند رول. راک اند رول مخلوطی از موسیقی کانتری، بلوز و فولک بود که عنصر ریتم در آن نقش کلیدی پیدا کرده‌بود و به سرعت بین مردم همه‌گیر شد. الویس پریسلی نماد این سبک موسیقی شد و به سرعت محبوبیت عظیمی در بین مردم کسب کرد. این‌جا بود که یک «موسیقی‌دان» توانست چهره‌ی شاخص اجتماعی شود و یکی از تعریف‌های موسیقی پاپ همین‌جاست: شکلی از موسیقی که در آن، بسیار مهم است که هنرمند در در معرض محبوبیت عامه قرار گیرد و موسیقی‌دان در جامعه فردی شناخته‌شده شود.
سپس با ورود به دهه‌ی 60 میلادی و ظهور بیتل‌ها، دایره‌ی فرهنگ موسیقی عامه از آهنگ‌هایی که صرفا تنظیم و شکل پاپ داشتند خارج شد و گروه فولک-راک بیتلز عملا به ستاره‌ی موسیقی عامه تبدیل شد. از این دوره بود که مفاهیم سیاسی و اجتماعی نیز وارد آهنگ‌های پاپ شد و این سبک شکلی فراتر از بزم و پایکوبی و بیان عواطف شخصی به خود گرفت. اما اتفاقی به نام مایکل جکسون شاید بزرگترین تاثیر را بر موسیقی پاپ گذاشت. مایکل نماد یک‌پارچگی موسیقی در کشورش بود و صحنه‌ی موسیقی پاپ را برای همیشه عوض کرد. اما با توجه به سلطه‌ی مایکل جکسون بر موسیقی پاپ، در دهه 80 موقعیتی برای موسیقیدانهای ایندی فراهم شد تا خود را به عنوان شمایلی متفاوت از موسیقی غالب ابراز کنند. از این بین می‌توان به گروه‌هایی مانند The Smiths اشاره کرد که گستره‌ی علایق فرهنگ عامه را به سبک‌های تازه‌ای بردند. تصویری از گروه محبوب Bee Gees را مشاهده می‌کنید.
و اما با ورود به قرن 21ام و اهمیت بالای رسانه در جهان امروز، موسیقی پاپ بیش از پیش شکل تجاری و فرهنگ‌سازی به خود گرفت. صداها، ویدیو‌ها و لباس‌های افراط‌گونه بخشی از تمایل صنعت موسیقی کشور‌های دارای رسانه جهانی را به تغییر دادن سلیقه‌ی عامه و وارد کردن شکل جدید آرزوها و امیال و شیوه‌ی زندگی در بین مردم خبر می‌دهد. موسیقیدانهای معروف سبک پاپ دارای پشتیبانی تبلیغاتی بزرگی هستند و کمتر کسی نام خواننده‌ی پاپ مشهور زمانه‌ی خود را نمی‌داند. این شکل از موسیقی جنبه‌های مثبت و منفی خودش را دارد که همیشه در میان هنردوستان جای بحث‌های مختلف است. در این میان موسیقیدانهای پاپ زیادی نیز در نقد شیوه‌ی حرکت صنعت پاپ و با دید زیبایی‌شناختی به این سبک موسیقی هم‌چنان به تولید اثر می‌پردازند.
نگاهی کلی به مفهوم موسیقی پاپ
۱- تنظیم و اولویت شنیداری
تغییر شکل موسیقی پاپ در سال‌های گذشته را در پیش رو بررسی خواهیم کرد اما در تمام این دهه‌ها موسیقی عامه‌پسند بعضی خصوصیات یکسان داشته‌است. هرچه از دهه‌ی 50 میلادی به این سمت آمدیم – و مخصوصا در قرن بیست و یکم – پاپ شکل و استایل مشخص‌تری به خود گرفت به طوری که امروزه موسیقی پاپ در کشوران، از لحاظ تنظیم و شکل اجرا، معمولا ادغامی از ملودی‌های مشخص بر روی سازهایی محدود، در کنار عناصر الکترونیک ریتمیک است. همانطور که می‌دانید، در اروپا و امریکا که خاستگاه این موسیقیست، ابزار الکترونیک هرچه بیش از پیش موسیقی پاپ را فراگرفته اما چه در ایران و چه هرجای جهان پهناور، اولین خصوصیت شنیداری موسیقی پاپ، اولویت‌بودن شخص خواننده است، زیرا محبوبیت عامه برای شخص نقش بزرگتری در شکل‌گیری مخاطب پاپ دارد تا یک اثر یا یک آلبوم.
۲- اهداف تجاری و برندینگ
همهی ما دوستانی داریم که علاقه‌ی قلبی به ساخت آثار فاخر پاپ دارند اما نمی‌توانیم این نکته را انکار کنیم که سویه‌ی جهانی این موسیقی روز به روز به سمت اولویتی بجز خود موسیقی، بلکه تجارت و درامدزایی است. تیم‌های مختلف برندینگ با خواننده‌های دارای پتانسیل همکاری می‌کنند تا بیشترین بازده از موسیقی مورد نظر را بگیرند به‌طوری که هرچه به جلو می‌آییم جنبه‌ی تجاری موسیقی پاپ – و سبک‌های دیگری مثل راک، هیپ‌هاپ، متال و … – خود را بر کیفیت موسیقیایی آثار تحمیل می‌کند. امروزه موسیقی پاپ به یک صنعت جهانی تبدیل شده. در سال 2006 نارلز بارکلی، تنها به‌وسیله‌ی فروش دانلود تک‌آهنگ «دیوانه» به شماره یک چارت فروش بریتانیا رسید.
۳- موسیقی برای مخاطب
یکی از ویژگی‌های اصلی موسیقی پاپ، محافظه‌کاری شدید این سبک در برابر مخاطب است. معمولا جریانی پرمخاطب توسط خواننده‌ای پیشرو آغاز می‌شود و سپس دیگر موسیقیدانهای پاپ سعی می‌کنند در ادامه‌ی مسیر راهی که جواب داده و دوست‌داشتنیست را با کم‌ترین ریسک بپیمایند. این در میان موسیقی‌دان‌ها خواستی قلبی و علاقه‌ای زیباشناختیست اما برای تهیه‌کنندگان و عوامل صنعتی و تجاری این سبک، پیروی از روش‌های تست‌شده، امری سودآور و کم‌هزینه است. در سبک پاپ معمولا آهنگ طوری پرداخت می‌شود که برای مخاطب راحت و گیرا باشد و سلیقه‌ی غالب جامعه‌ی هدف را به خود جذب کند. اما موسیقی پاپ در امریکا و بریتانیا و سپس کم‌کم در تمام دنیا به این سمت نیز رفته که با نوآوری‌هایی توسط موسیقیدانهای شناخته شده یا همان پاپ-استارها، سلیقه‌ی عامه را کنترل کرده و جهت دهد. این مورد نیز گاهی از نگاه موسیقی‌دان و گاهی از اهداف تجاری و برندینگ می‌آید.
۴- فرهنگ پاپ، فراتر از یک سبک
وقتی برای اولین‌بار در آهنگی از گروه آلترناتیو-راک «آرکتیک مانکیز» جمله‌ی «من قلب شکسته‌ام را در یک آهنگ پاپ قرار دادم» را شنیدم، یا خود گفتم چرا در میان این‌همه صدای گیتار الکتریک و از زبان گروه راک مشهوری چنین چیزی گفته شده؟ دلیل واضح است. هر موسیقی که این شانس را دارد تا توسط عموم مردم پذیرفته شود، وارد فرهنگ پاپ می‌شود. فرقی نمی‌کند سازهایی که با آن می‌نوازید از چه سبک‌هایی گرفته‌شده‌اند. خواننده‌ای وطنی در یک آهنگ پاپ سولو-نوازی تار گنجانده و در دیگری گیتار الکتریک. آیا در سبک این آهنگ‌ها تغییری ایجاد شده؟ خیر.
در نتیجه هر بازه‌ی زمانی پاپ-استار‌های خودش را دارد که این می‌تواند از سبک‌های مختلف باشد. مثلا در دهه 70 میلادی و بعد از سلطه‌ی عمیق گروه پاپ-راک بیتلز بر فرهنگ عامه، باب مارلی با سبک رگه، دیوید بویی با سبک گلم راک و یا حتی متالیکا و آیرون میدن با سبک ترش‌متال و هوی‌متال سهم بزرگی از فرهنگ عامه به خود اختصاص دادند. این موسیقی‌ها به هیچ وجه از سبک پاپ نیامده و حتی به اعتراض به موسیقی تهی‌شده‌ی آن زمان پرداختند، اما نمی‌توان تاثیر آن‌ها بر فرهنگ عامه و موسیقی عامه‌پسند را نادیده پنداشت.
همراهان عزیز آرتیست شو ممنون که با اولین مقاله از سری معرفی اجمالی و متفاوت سبک‌های موسیقی همراهمون بودین. 😍 در این معرفی‌ها جاهایی رو برای شما عزیزان خالی میذاریم تا بتونیم با هم صحبت کنیم و از نظرای مختلف هم استفاده کنیم. موزیک پاپ مثل همهی موزیکای دیگه آهنگ‌ها و شخصیت‌های فاخر و بی‌نظیری داره و در کنارش گوشه‌های شاید مبتذل و ناپویا هم داره. 🤷♂️ تعریف شما از یک پاپ ایده‌آل چیه؟ به نظر شما هم یه آهنگ راک مشهور رو میشه نمادی از فرهنگ عامه دونست؟ مثلا آهنگ زیبای «گل یخ» از استاد یغمایی گرامی، از اقبال عمومی عالی این آهنگ زیبا آگاهیم، اما به نظرتون این آهنگ در چه سبکی قرار می‌گیره؟ (می‌تونید ملودی های ماندگار پاپ رو در مقاله‌ی مربوط بهش گوش کنید.)
موسیقی پاپ گستره‌ی بلندبالایی از موسیقی عامه‌پسند و محبوب را در بر می‌گیرد که معمولا در آن هدف تجاری و برندینگ شخص موسیقی‌دان از اولویت‌های اصلیست. می‌توان پاپ را ظهور صنعت‌گونه‌ی هنر در بین مخاطبان آن دید.
شکل عامه‌پسندانه‌ی موسیقی به طور یکسان در همهی نقاط جهان رواج یافته اما خواستگاه پاپ مدرن امروزی را می‌توان در قاره‌ی امریکا و همی‌طور بریتانیا یافت.
پاپ در هم‌نشینی با دیگر سبک‌ها، پاپ راک، سینت پاپ، الکترو پاپ، فولک و … و همچنین با توجه به شکل یا جغرافیای تهیه اثر سبک‌هایی نظیر ایندی پاپ یا عرب پاپ، پاپ مسیحی و … را به وجود آورده.
مدل‌ها و شباهت‌هایی از سبک‌هایی مانند موسیقی سینگر-سانگرایتر، راک، فولک، رگه، فانک، تکنو، آر ان بی، هیپ هاپ و … را می‌توان در موسیقی پاپ یافت.
طبیعتا بسته به ذوق موسیقی‌دان و شکل منحصر به فرد کار او، همچنین با توجه به عواید تجاری این سبک و همکاری گسترده موسیقیدانهای مختلف، برای ساخت موسیقی پاپ احتیاج به دانش پیچیده‌ای از موسیقی نیست؛ حال آن‌که طبیعتا شناخت موسیقیدانهای این سبک، تئوری موسیقی و شناخت پایه از ساز‌های متدوال این سبک برای شروع ضروریست.
واژه‌ی انگلیسی پاپ مخفف کلمه‌ی پاپیولار، به معنای عامه‌پسند یا محبوب عام است. همچنین در زبان انگلیسی این کلمه به معنای منفجر شدن نیز هست که به هیجان و تاثیرگذاری زیاد این سبک در جامعه نزدیک است.
پاپ در رسانه‌ی جهانی به سمت تعامل بیشتر با سبک‌های گوناگون از جمله الکترونیک و هیپ هاپ می‌رود و در داخل کشورمان نیز در سال‌های اخیر ترکیب پاپ و آر ان بی و هیپ هاپ موج جدید و پرطرفداری ایجاد کرده و روند آن ادامه دارد.
هر دو شاخه‌های سبک راک ان رول هستند که پاپ به سمت صنعت و جذب مخاطب تمایل دارد اما راک، بیشتر به موسیقی و تجارب انسانی اهمیت می‌دهد و از نظر آهنگسازی و خلاقیت عمیق‌تر است. از لحاظ تنظیم نیز فرم معمول راک، استفاده‌ی بیشتر از درامز و گیتار الکتریک و بیس و پیانو دارد و از لحاظ اجرا و آهنگسازی ضربات محکم‌تر و فواصل بلند‌تر موسیقیایی را شامل می‌شود. امروزه بخش بزرگی از موسیقی راک نیز وارد صنعت پاپ شده‌است.
می‌توان زنده‌یاد ویگن را آغازگر مسیر پاپ نوین در ایران دانست. در سال ۱۳۷۷ نخستین جشنواره موسیقی پاپ که پس از انقلاب برگزار شد و در سال‌های گذشته با رواج اینترنت خواننده‌های نوپای بیشتری توانستند خارج از چارچوب محدود ستارگان پاپ، استعداد خود را به نمایش بگذارند.
سلام
بله
جای تأسف است که موسیقی ملی کشورمان، که نشأت گرفته از فرهنگ غنی کشور بوده را کم کم به فراموشی می‌سپاریم. نیاز است که همانند سال های گذشته سبک پاپ رنگ و بوی موسیقی اصیل را که به خود می‌دیده ببیند. ولی نوآوری های این صنعت پنجره های تازه ای به روی موسیقیدانان بازکرده به امید خدا ببینیم در آینده چه می شود.