وکال و وکالیست به چه معناست؟ (نوع صدایت را بشناس)

تمام موسیقی‌هایی که در طول روز به آن‌ها گوش می‌دهیم می‌توانند به دو دسته‌ی کلی تقسیم شوند. در دسته‌ی اول که Vocal Music یا در زبان فارسی موسیقی با کلام نام دارد، محوریت موسیقی روی صدای خواننده است و توجه شنونده را بیشتر به خود جلب می‌کند. پس در جواب وکال چیست باید بگوییم معنی وکال یعنی صدای خواننده. دسته‌ی دیگر نیز Instrumental Music یا موسیقی بی‌کلام نام دارد که فقط از صدای سازهای مختلف موسیقی ساخته می‌شود. در این مقاله قصد داریم درباره‌ی موسیقی‌های با کلام صحبت کنیم، بدانیم وکال چیست؟ وکالیست یعنی چه؟ لید وکال و بک وکال چیست؟ و با انواع صداهای وکال آشنا شویم و به شما کمک کنیم تا نوع صدایتان را بشناسید.

وکال موزیک یا موسیقی با کلام

وکال موزیک مسلما قدیمی‌ترین نوع موسیقی است که در فرهنگ‌های مختلف در طول تاریخ شکل گرفت. به دلیل تفاوت فرهنگ‌ها و آداب و رسوم مردم در نقاط مختلف دنیا، امروزه نیز شاهد گوناگونی موسیقی در کشورهای مختلف هستیم و در همین کشور خودمان گونه‌های زیادی از سبک‌های متفاوت موسیقی و آواز در شهرها و استان‌های مختلف وجود دارد. همانطور که در ابتدا گفتیم، وکال موزیک، آهنگی است همراه با صدای یک یا چند خواننده؛ چه سازهای دیگری در آهنگ باشند چه نباشند.

وکالیست یعنی چه؟

معنی وکال به انگلیسی (Vocal) یعنی صدا یا آواز خواننده. پس در جواب وکالیست کیست؟ (vocalist) باید بگوییم به کسی که آواز یا شعر یک آهنگ را می‌خواند وکالیست می‌گویند. اگر خواننده یک لاین ملودی را بخواند به آن وکال موزیک مونو فونی می‌گویند و اگر بیشتر از یک لاین را بخواند به آن پلی فونی می‌گویند که در مقاله ” تئوری موسیقی به زبان ساده” بیشتر به آن پرداختیم. اما شاید این سوال برای شما هم مثل من پیش آمده باشد که فرق Vocalist با singer در چیست؟ هر دو به معنی خواننده هستند اما نکته جالبی که در آن وجود دارد این است که singer کسی است که می‌تواند آواز بخواند چه در یک آهنگ حرفه‌ای چه در زیر دوش حمام (🤷‍♂️) اما وکالیست خوانندگی و آواز را به مرحله‌‌ی بعدی می‌برد و کاملا در کار خود حرفه‌ای است. بنابراین همه‌ی وکالیست‌ها سینگر هستند اما همه‌ی سینگرها وکالیست نیستند (اینجا باز بیشتر می‌تونید دربارش بخونید ولی خب من خلاصشو گفتم).

انواع صدای وکال (خواننده) در موسیقی

صدای انسان نیز یک ساز است. ترکیبی از ساز استرینگ و بادی (تارهای صوتی و هوا). صدای انسان هم مانند نت‌ها در گام‌های مختلف موسیقی دارای رنج فرکانسی مشخصی است. صدای کودکان خیلی فرکانس بالایی دارد، سبک و شفاف است. از طرفی صدای مردان بالغ فرکانس پایینی (بم) و وزن زیادی دارد. همانطور که نت‌های موسیقی از بم‌ترین صدا تا زیرترین دسته‌بندی شده‌اند، صدای ما انسان‌ها نیز به همین شکل وکال تایپ (vocal type) مختلفی دارد.

علاوه بر زیر و بمی، هر صدا تیمبر و رنگ منحصربه‌فرد خود را هم دارد؛ یعنی اگر فرض کنیم که فرکاانس صدای دو نفر یک اندازه باشد باز هم دقیقا صدای شبیه به هم ندارند. (یک درخت سیب رو درنظر بگیرین که همه میوه‌هاش دقیقا هم مزه نیست). بر اساس مشخصاتی که در فهرست زیر توضیح می‌دهیم، صدای وکال را به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌کنند. از آن‌جایی که صدای خواننده‌های مرد و زن خیلی از لحاظ فرکانسی با هم تداخل ندارند، یک دسته‌بندی‌ برای صدای آقایان و یک دسته‌بندی برای صدای خانم‌ها وجود دارد.

ویژگی‌هایی که براساس آن صدای خواننده را دسته‌بندی می‌کنند

• رنج (Range): نتی که می‌توانیم بخوانیم، از پایین‌ترین تا بالاترین نت.
• وزن (Weight): سبکی یا سنگینی صدا. فرکانس‌های پایین وزن بیشتری دارند!
• تِسِتورا (Tessitura): ناحیه‌ی فرکانسی که بدون فشار به حنجره راحت می‌توانیم بخوانیم.
• تیمبر (Timbre): کیفیت منحصربه‌فرد و ساختار صدا (برای هر صدایی متفاوته)
• انتقال صدا (Transition points): نقاط انتقال صدا از قفسه سینه به دهان و سپس به سر (اینا مربوط به آموزش وکال و آواز می‌شه بعدا مفصل دربارشون می‌گیم)
• صدای حرف زدن (Speech voice): صدایی که به طور روزمره با اطرافیان صحبت می‌کنیم.
• شخصیت فیزیکی صدا (Physical characteristics): آناتومی صدا و بدن.

براساس مشخصات بالا انواع صدا برای خوانندگان مرد و زن را در اکتاوهای مختلف مشخص می‌کنند. پس بهتر است یک بار دیگر ببینیم که اکتاو یعنی چه؟ اکتاو را می‌توانیم از دو لحاظ بررسی کنیم؛ موسیقایی و فیزیکی. از لحاظ موسیقی اکتاو به فاصله‌ی یک نت (مثلا A1) تا نت بعدی با همان نام است (A2). حال این فاصله از لحاظ فیزیکی به این معناست که نت اول (A1) اگر 220 هرتز فرکانس دارد نت بعدی هم‌نام (A2) دو برابر نت قبلی یعنی 440 هرتز فرکانس دارد. پس اگر نت A1 را در اکتاو اول درنظر بگیریم، نت A2 در اکتاو بعدی قرار می‌گیرد و به همین ترتیب اکتاوها در تئوری موسیقی شکل می‌گیرند. در کلاویه‌های پیانو 7 اکتاو درنظر گرفته شده‌؛ که تقریبا کامل‌تر از بقیه‌ی سازها مثل ویولن و گیتار است. در مقاله‌ی “ملودی در تئوری موسیقی” مفصل درباره اکتاو و فواصل نت‌ها توضیح دادیم. ما نیز در این مقاله روی پیانو vocal type را نشان می‌دهیم.

انواع صدای وکال آقایان به ترتیب از فرکانس‌های پایین به بالا (Male Vocal Range)

• بیس (Bass)
• بریتون (Britone)
• تِنور (Tenor)
• کنتر تنور (Counter Tenor)

انواع صدای وکال خانم‌ها به ترتیب از فرکانس‌های پایین به بالا (Female Vocal Range)

• کانترالتو (Contralto)
• آلتو (Alto)
• متزو سوپرانو (Mezzo Soprano)
• سوپرانو (Soprano)

هر کدام از این انواع صدا زیبایی و کیفیت منحصربه‌فرد خود را دارند و تاثیر خاص خود را روی آهنگ می‌گذارند. در هر دسته‌ای که قرار دارید خوشحال باشید و قدر صدایتان را بدانید. اگر هم نمی‌دانید در چه دسته‌ای قرار می‌گیرید، ما بهتان کمک می‌کنیم.

صدای وکال بیس

صدای وکال بیس (Bass) پایین‌ترین یا درواقع بم‌ترین نوع صدا در مقایسه با دیگر انواع صدای وکال است. وکال بیس از رنج E2 تا E4 را بسیار آسان می‌خواند. صدای با وزن زیادی دارد و عمق صدا نسبت به انواع دیگر صدا بیشتر است. این دسته از صدای وکال خیلی کمیاب است و اگر در این رنج قرار دارید واقعا خوش شانس هستید. خواننده‌های بزرگی مثل Johnny Cash، Leonard Cohen، Barry White و James Hetfield در دسته‌ی صدای بیس قرار می‌گیرند. رنج این صدا را با هم بشنویم.

قسمتی از آهنگ Famous Blue Rain Coat از آقای Leonard Cohen

صدای وکال بریتون

وکال بریتون (Britone) رایج‌ترین صدا بین صدای آقایان است. بیشتر افراد با وکال بریتون که ناحیه‌ی تستورای بالاتری دارند (یعنی فرکانس های‌تر رو می‌تونن بخونن) ترجیح می‌دهند که در ناحیه‌ی وکال تنور بخوانند و افرادی که تستورای پایین‌تری دارند ترجیح می‌دهند در ناحیه‌ی وکال بیس بخوانند. رنج صدای بریتون از A2 تا A4 است. بریتون‌ها نیز صدای جذاب، با وزن خوب و مناسب برای تمرین آواز دارند. از خوانندگان بریتون می‌توان به Elvis Presley، David Gilmour و John Meyer اشاره کرد.

قسمتی از آهنگ Faces of Stone از آقای David Gilmour

صدای وکال تنور

صدای وکال دیگر که بین بریتون و کانتر تنور قرار دارد، وکال تنور (Tenor) است. تنور از بالاترین رنج فرکانسی بین صدای آقایان است. صدای تنور تا حدودی کمیاب است؛ البته بین صدای آقایان. رنج صدای تنور از C3 تا C5 قرار دارد. وکال تنور صدایی شفاف، با وزن کم و انعطاف‌پذیر دارد. از خواننده‌های بزرگ وکال بریتون می‌توان به Freddie Mercury، Andrea Bocelli و Sting اشاره کرد.

قسمتی از آهنگ The Show Must Go On از Freddie Mercurry (Queen)

صدای وکال کنتر تنور

خب رسیدیم به کمیاب‌ترین صدا بین تمام انواع صدا برای مردان و زنان که وکال کانتر تنور (Counter Tenor) نام دارد. وکال کانتر تنور در آقایان مثل وکال سوپرانو در خانم‌ها می‌باشد. وکال کانتر تنور صدای بسیار بالا در رنج فرکانسی دارد به شکلی که کمتر کسی از مردان بالغ در این ناحیه قرار می‌گیرند. خانم‌ها و پسرهای جوان‌‍تر می‌توانند در این ناحیه باشند. صدای وکال کانتر تنور وزن بسیار کمی دارد و از طرفی بسیار تمیز و شفاف است. ناحیه‌ی کنتر تنور از E3 تا E5 است. از خواننده‌های مشهور تایپ کانتر تنور می‌توان به Andreas Scholl و Philippe Jaroussky و Bruno Mars اشاره کرد.

قسمتی از آهنگ When I Was Your Man از Bruno Mars

صدای وکال کِنترالتو

وکال کنرالتو (Conter Alto) بیس‌ترین صدا بین صدای خانم‌ها است و می‌توان گفت مانند وکال بیس در آقایان، تقریبا بین خانم‌ها کمیاب‌ترین نوع صداست. کنترالتو صدایی عمیق، دارک و با وزن زیادی دارد و تا حدودی کمیباب بودن این نوع صدا در میان خانم‌ها باعث جذابیت بیشتر این صدای وکال شده. اگر شما در این دسته قرار دارید خیلی خوش‌شانس هستید. صدای وکال کنترالتو محدوده‌ای بین E3 تا E5 دارد. از خوانندگان بزرگ این نوع صدا می‌توان به Annie Lenox ،Tracy Chapman و Cher اشاره کرد.

قسمتی از آهنگ Fast Car از Tracy Chapman

صدای وکال آلتو

آلتو به صداهایی های‌تری از کنترالتو اشاره دارد. بنابراین وکال آلتو ناحیه‌ی تستورای تقریبا بالاتری نسبت به کنترالتو دارد و با تمرین بیشتر دارندگان این نوع صدا می‌توانند نت‌های بالاتر را نیز بخوانند. آلتو ناحیه‌ی بین F3 تا F5 است. از خوانندگان بزرگ وکال آلتو می‌توان به Lana Del Rey (خواننده مورد علاقه خودم) و Amy Winehouse اشاره کرد.

قسمتی از آهنگ Salvatore از Lana Del Rey

صدای وکال متزو سوپرانو

یکی از رایج‌ترین نوع صدا میان خانم‌ها مانند وکال بریتون در آقایان، متزو سوپرانو می‌باشد. Mezzo در زبان ایتالیایی به معنای “نیمه” است و درواقع منظور از Mezzo Soprano این است که این نوع صدا به سوپرانو نزدیک است و نیمه سوپرانو به حساب می‌آید. از خصوصیات این صدا شفافیت بالا، وزن کم و انعطاف‌پذیری زیاد آن است. وکال متزو سوپرانو محدوده‌ای میان A3 تا A5 دارد. از خوانندگان مشهور این نوع وکال می‌توان به Lady Gaga ،Taylor Swift ،Adele و Ammy lee (وکالیست Evanescence) اشاره کرد.

قسمتی از آهنگ Someone Like You از خانم Adele

صدای وکال سوپرانو

خب رسیدیم به بالاترین رنج فرکانسی در خانم‌ها (و در کل). سوپرانو از واژه‌ی ایتالیایی “Sopra” به معنای “بالا” الهام گرفته شده است. سوپرانو شفاف‌ترین، سبک‌ترین، انعطاف‌پذیرترین صدا را میان تمام انواع صدا دارد. اگر در این دسته قرار دارید، قدرش را بدانید و تا می‌توانید تمرین کنید تا نت‌های بالا را بخوانید و شنوندگانتان را به وجد بیاورید. ناحیه‌ی وکال سوپرانو از C4 تا C6 است. از خوانندگان معروف این نوع وکال می‌توان به Ariana Grande، Whitney Houston و Mariah Carey اشاره کرد.

قسمتی از آهنگ I Will Always Love You از Whitney Houston

برای این که بتونین نوع صداتون رو تشخیص بدین به صفحه تست رنج صدای زیر سر بزنین. هنگام خوندنتون نتی که می‌خونین رو نشون می‌ده و در انتها بم‌ترین نت و زیرترین نتی که می‌تونین بخونین رو بهتون می‌گه
اینجا کلیک کنید

چگونه وکالیست (خواننده) شویم؟

همانطور که در ابتدا گفتیم هرکدام از صداها، کیفیت و کاراکتر منحصربه‌فرد خود را دارند و با هم دیدیم که در همه‌ی انواع صدای وکال معرفی شده خواننده‌های بزرگ و مشهوری حضور داشتند که با صدای خود آهنگ‌های زیبایی را خوانده‌ و اسم خود را میان بزرگان موسیقی ثبت کرده‌اند. پس مهم تلاش و تمرین ما برای بهتر و زیباتر خواندن است.

برای تبدیل شدن به یک وکالیست خوب باید حسابی تمرین کنیم. یادگیری و آموزش وکال مثل یادگیری یک ساز موسیقی است. باید هر روز تمرین کنیم تا بتوانیم صداهای زیبایی از آن کشف کنیم. تمرین‌های زیادی در وبسایت‌های آموزشی و یوتیوب وجود دارد که می‌توانید از پایه شروع به یادگیری وکال کنید. کافی است عبارت‌های مثل آموزش و یادگیری وکال از پایه را هم به فارسی و هم به انگلیسی در گوگل و یوتیوب سرچ کنید.

در هر ناحیه‌ای که قرار دارید، می‌توانید حسابی تمرین کنید تا هم در ناحیه خود بهتر بخوانید هم سعی کنید پا فراتر بگذارید و از ناحیه‌ی خود خارج شوید و نت‌های بالاتر و پایین‌تر رنج خود را نیز بخوانید و در واقع با یک برنامه منظم وکال خود را تقویت کنید.

لید وکال چیست؟

در آهنگسازی و تنظیم آهنگ‌ می‌توان از دو صدای وکال استفاده کرد (اینجا دیگه منظورمون 8 تا نوع صدا نیست). صدای لید وکال (Lead Vocal) و بک وکال (Back Vocal). معنی لید وکال صدای خواننده‌‌ی‌ای است که ملودی اصلی آهنگ را می‌خواند و این صدا برجسته‌ترین صدا درمیان دیگر صدا و سازها در آهنگ است. پس در جواب لید وکال چیست باید بگوییم همان لاین صدای خواننده.

درواقع صدای لید وکال در آهنگسازی و تنظیم آهنگ به عنوان صدای غالب بر دیگر صداها تنظیم می‌شود. اگر دقت کنید در آهنگ‌هایی که گوش می‌دهیم صدای لید وکال بخش زیادی از توجه ما را به خود جلب می‌کند. چرا که در میکس و مسترینگ وکال، صدای وکال را به شکلی میکس می‌کنند که هم بلندی صدای مناسبی داشته باشد (در بعد عمق صدا جلوتر باشه) و هم در وسط صداهای دیگر قرار بگیرد (در بعد عرض صدا وسط باشه).

بک وکال چیست؟

معنی بک وکال صدای خواننده یا گروهی از خوانندگان است که هارمونی‌های لید وکال را می‌خوانند. از بک وکال برای کامل‌تر کردن لید وکال استفاده می‌شود. اضافه شدن هارمونی به صدای اصلی هم باعث زیباتر شدن هم باعث کامل‌تر شدنِ صدای وکال می‌شود. در بعضی از آهنگ‌ها نیز یک پرسش و پاسخ میان صدای لید وکال و بک وکال وجود دارد. به این شکل که لید وکال قسمتی از شعر را می‌خواند و بک وکال در پاسخ آن قسمت دیگری از شعر را می‌خواند. این شیوه‌ی استفاده از لید وکال و بک وکال را بیشتر در آهنگ‌های بلوز می‌شنویم.

ممنون از همراهیتون دوستان خوش صدای آرتیست شو. امیدوارم این مقاله به شناخت صداتون کمک کرده باشه و تو مسیر وکالیست شدن کمکتون کنه. قطعا در آینده بیشتر درباره وکال خواهیم گفت. حالا شما بگین، به نظرتون جذاب‌ترین صدا مربوط به کدوم خواننده هست؟ برامون کامنت کنین 👇

پیشنهاد مطالعه مقاله بعدی “چگونه برای وکال فضاسازی کنم؟“