همه چیز درباره نرم افزارهای آهنگسازی (پلاگین، وی اس تی، پریست و …)

نقش تکنولوژی و دنیای دیجیتال امروزه بسیار پررنگ و پررنگ‌تر می‌شود؛ بسیاری از فعالیت‌های کلاسیک و سنتی امروز به کمک نرم‌افزارهای دیجیتالی انجام می‌شوند. این فراگیری به نحوی بوده که حتی هنر و بسیاری فعالیت‌های هنری دگیر هم درگیر خود کرده است.
موسیقی هم از این قاعده مستثنی نیست. امروزه با پیشرفت سریع نرم‌افزارها ما حتی بدون نیاز به نوازنده می‌توانیم صدای پیانو، گیتار، درامز و بسیاری از سازهای دیگر را در آهنگ‌های خود داشته باشیم. همچنین فرایندی مثل میکس و مسترینگ که در گذشته به سخت‌افزارها و دیوایس‌ها نیاز داشت، حالا تنها با یک کامپیوتر و تعدادی نرم‌ افزار کاملا انجام شدنی است (حالا اونقدر هم ساده نیست ولی شدنی هست!).

البته نقش نوازنده‌ها، سازها و دستگاه‌های آنالوگ همچنان در دنیای موسیقی باپرجاست و شکی در آن نیست. در سری مقاله‌های معرفی ابزارهای استودیو خانگی، این بار سراغ این نرم‌افزارها می‌رویم. همراه ما باشید تا با هم به بررسی نرم‌ افزارهای آهنگسازی برای کامپیوتر، پلاگین‌ها، وی اس تی ها و اهمیت آن‌ها در آهنگسازی، تنظیم و طراحی صدا، میکسینگ و مسترینگ بپردازیم.

DAW یا نرم‌ افزار میزبان آهنگسازی چیست؟

DAW یا Digital Audio Workstation نرم‌افزارهای پیچیده‌ای هستند که تقریبا تمام نیاز ما برای تولید موسیقی و کار با صدا در دنیای دیجیتال را فراهم می‌کنند. DAWها قابلیت‌ها و امکاناتی بسیاری دارند که اشاره به همه آن‌ها بسیار سخت و طولانی است؛ اما به طور کلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تولید، طراحی و ویرایش صدا
• تنظیم و ساخت ملودی و آهنگ
• ضبط صدا
• پردازش صدا، میکسینگ و مسترینگ

برای درک بهتر کاربرد DAWها نمونه‌ای را با هم بررسی می‌کنیم. فرض کنید می‌خواهید با نرم افزار میزبان در کامپیوترتان یک آهنگ بسازید. مثلا می‌خواهید یک ایده یا ملودی را پرورش دهید. با استفاده از این نرم‌افزارها می‌‎توانید ملودی مد نظرتان را پیاده سازی کنید، روی صداها و سازهای مختلف آن را امتحان کنید. پس از آن لاین‌های دیگری مثل درامز و بیس را به آن اضافه کنید. صداهای جدید خلق کنید و فضاسازی کنید. روی این قطعه آواز بخوانید و صدای خود را ضبط کنید، آن‌ را ویرایش و در نهایت برای خروجی نهایی آماده کنید. نرم افزارهای میزبان آهنگسازی برای تمام سبک های پاپ، هیپ هاپ، راک و … قابل استفاده است.

انتخاب نرم افزارهای آهنگسازی و تفاوت‌های DAWها

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مخاطبان، به‌ویژه افرادی که تازه قصد ورود به دنیای موسیقی دیجتال را دارند، انتخاب DAW یا نرم‌افزار اصلی آهنگسازی است. چرا که یادگیری نرم‌ افزار میزبان کمی دشوار است. آشنایی، شناخت قابلیت‌ها و امکانات آن قطعا نیاز به زمان و تلاش بیش‌تری از یادگیری پلاگین‌ها(که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم) دارد.
در این رابطه باید به یک نکته توجه داشته باشید: تمام این نرم‌افزارها (در واقع تمام نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای دیجیتال) با داده‌های صفر و یک کار می‌کنند و تمام پردازش‌ها به‌‌صورت محاسبات ریاضی انجام می‌شوند. برای مثلا وقتی شما حجم صدای خواننده را کم می‌کنید، در همه نرم‌افزارها تقریبا یک‌ سری محاسبه ریاضی صورت می‌گیرد. آیا پاسخ ۲ ضرب‌در ۲ عددی غیر از ۴ می‌‌تواند باشد؟

نتیجه این که تفاوت خاصی در کیفیت خروجی هیچ یک از نرم‌افزارهای میزبان وجود ندارد؛ به‌خصوص در خروجی با فرمت WAV. پس نیازی نیست دنبال نرم‌افزار با کیفیت‌تر باشید. تفاوت اصلی آن‌ها محیط و رابط کاربری گرافیکی است و در برخی قابلیت‌های جزیی.

معرفی بهترین نرم افزار های آهنگسازی برای کامپیوتر

همان‌طور که در قسمت قبل اشاره کردیم پیشنهاد یک نرم‌افزار آهنگسازی، کار ساده‌ای نیست. ابتدا چند نمونه از این DAWها را در لیست زیر مشاهده کنید؛ احتمالا نام برخی از آن‌ها را شنیده‌اید:

• نرم افزار ایبلتون لایو – Ableton Live
• نرم افزار استودیو وان – PreSonus Studio One
• نرم افزار اف‌ ال‌ استودیو – Image Line FL Studio
• نرم افزار کیوبیس – Stainberg Cubase
• نرم افزار ریپر – Cockos REAPER
• نرم افزار لاجیک پرو – Apple Logic Pro
• نرم افزار سونار – Cakewalk SONAR
• نرم افزار پروتولز – Avid Protools

از آن‌جایی که بسیار تاکید دارم که هر پروژه را در هر یک از این نرم‌افزارها کاملا می‌توان اجرا کرد و ساخت؛ با این حال می‌خواهم نظر شخصی و تجربی خودم را به شما بگویم.

مقایسه نرم افزار های میزبان آهنگسازی

برای مثال نرم‌ افزار اف‌ ال‌ استودیو برای سبک‌های هیپ‌هاپ، رپ و الکترونیک که بیشتر لوپ‌های تکرارشنوده دارند انتخاب خوبی است؛چرا که بیشتر سکوئنس‌محور است. و نرم‌افزارهایی مثل کیوبیس، استودیو وان، سونار و تقریبا بقیه‌ی آن‌ها هویت مالتی‌ترک دارند و برای کارهای لایو و زنده مثل راک، پاپ و سبک‌های مشابه گزینه‌های مناسبی هستند. ریپر هم که اخیرا محبوبیت خاصی پیدا کرده نرم‌ افزاری بسیار سبک و کم‌حجم است که قابلیت‌های بسیاری دارد. این حجم کم بیشتر بخاطر این است که این نرم‌افزار همراه خود پلاگین‌ها و سازهای مجازی زیادی ندارد ولی خیلی راحت می‌توانید پلاگین‌های مورد نیاز خود را به آن اضافه کنید.

نرم‌ افزار لاجیک‌پرو مخصوص سیستم‌عامل مک است و برای دوستاران برند اپل گزینه مناسبی است. ایبلتون لایو هم یکی‌دیگر از نرم‌افزارهایی است که محبوبیت زیادی، مخصوصا بین هوادارن سبک‌های الکترونیک و هیپ‌هاپ، پیدا کرده است. همان‌طوری که از نام آن مشخص است این نرم‌افزار قابلیت‌های ویژه‌ای برای اجراهایی لایو یا زنده دارد؛ اگر شما یک مالتی‌اینسترومنتیست هستید (نوازنده چند ساز) و قصد اجراهای تک‌نفره را دارید ایبلتون انتخاب بسیار خوبی برای شماست. در ادامه نرم‌ افزار پروتولز هم در دنیا بسیار معروف است و جز قدیمی‌هاست. شاید کار کردن با آن برای شروع و استفاده از همه قابلیت‌های آن‌ کار راحتی نباشد. به شخصه این نرم‌افزار را برای میکسینگ و مسترینگ بسیار می‌پسندم ولی برای آهنگسازی و تنظیم انتخاب اولم نیست!

پلاگین‌ های آهنگسازی و کاربردهای آن‌

پلاگین چیست؟ همانطور که از نام آن‌ها مشخص است، پلاگین‌ ها نرم‌ افزارهایی هستند که در نرم‌افزارهای میزبان اجرا می‌شوند و قابلیت‌های آن‌ها را توسعه می‌بخشند. پلاگین‌ها فقط مربوط به آهنگسازی نیستند و برای مثال در نرم‌افزارهای بزرگ تصویر و انیمیشن‌سازی و حتی در مرورگرهای خودتان هم استفاده می‌شوند.

در واقع بیشتر DAWها خود به همراه تعدادی پلاگین ارائه می‌شوند که وظایف متفاوتی را انجام می‌دهند و به آن‌ها Stuck Plugins گفته می‌شود. ولی برای توسعه بیشتر این نرم‌افزارهای میزبان از پلاگین‌ها پشتیبانی می‌کنند تا کمپانی‌های دیگری اختصاصی روی این پلاگین‌ها کار کنند و نرم‌ افزارهای حرفه‌ای‌تر برای کاربردهای متفاوت در اختیار کاربر قرار دهند.
به طور کلی می‌تون پلاگین‌ها را به دو دسته اصلی تقسیم کرد: پلاگین‌های صوتی و سازهای مجازی. البته ممکن است شما این دسته‌ها را با نام‌های متفاوت و حتی در دسته‌های بیشتر ببینید.

پلاگین‌ های صوتی

پلاگین‌های صوتی (Audio Plugin) معمولا صدا را پردازش می‌کنند. این پردازش می‌تواند اعمالی مانند کمپرس، اکولایز (اصلاح فرکانس‌های صدا)، سچوریت و… در میکسینگ و مسترینگ باشد یا اجرای افکت‌هایی برای زیبایی صدا مانند ریورب، دیلی، فیزر، کورس و… باز هم در مرحله میکسینگ یا تنظیم و طراحی صدا.

در واقع می‌توان گفت که پلاگین‌های صوتی ابزارهای اصلی ما در تولید موسیقی (آهنگسازی دیجیتالی) هستند. این ابزارها در گذشته به صورت دیوایس‌ها و سخت‌افزارها در اختیار ما بودند و به لطف تکنولوژی حالا همه ما آن‌ها را با قیمت مناسب و با دردسر خیلی کمتر در کامپیوترهای خود در دسترس داریم. بد نیست باز هم تکرار کنم که این چیزی از ارزش‌های دیوایس‌های آنالوگ و دیجیتال با کیفیت کم نمی‌کند و حتما در مقاله‌های دیگری در این رابطه صحبت خواهیم کرد.

لازم است اشاره کنم که این پلاگین‌های صوتی صرفا هم نیاز نیست پردازشی روی صدا انجام دهند. بعضی از آن‌ها مثل اَنالایزرها صرفا نمایش‌گرهایی هستند که از لحاظ بصری اطلاعاتی را به ما نمایش می‌دهند و به کمک گوش‌های ما می‌آیند تا بتوانیم تصمیم‌های بهتری بگیریم.

ما همه‌ی این ابزارها رو قبلا در یک دوره کامل بررسی کردیم که اگر آشنایی کاملی باهاشون ندارین حتما بهش سر بزنین. فصل اولش رایگانه!
آموزش میکس و مسترینگ (دوره ابزار شناسی میکس)

در آخر برخی دیگر از این پلاگین‌ها هستند که برای کار با فرمت میدی (MIDI) ساخته می‌شوند. برای مثال شما روی میدی‌ کنترلر خود یک کلاویه را فشار می‌دهید ولی این پلاگین‌ها دستور یک آکورد را برای ساز مجازی شما ارسال می‌کنند و می‌نوازند.

سازهای مجازی (Virtual Instruments)

سازهای مجازی پلاگین‌هایی هستند که سازها و آلات موسیقی را به صورت نرم‌ افزار در اختیار ما قرار می‌دهند. تقریبا تمام سازهای متداول مانند انواع سازهای کلاویه‌ای مثل پیانو و سینتی‌ سایزرها، سازهای کوبه‌ای مثل درامز و پرکاشن‌ها، سازهایی مانند گیتار و ویولن و…حالا به صورت پلاگین (وی اس تی) قابل استفاده هستند.
به بیان ساده، صداهای سازهای مختلف با تکنیک‌های دقیق و حرفه‌ای در استودیوهای درجه یک توسط کمپانی‌ها ضبط و پردازش می‌شوند و به صورت نرم‌افزار و پلاگین در DAWها اجرا می‌شوند. به لطف تکنولوژی با استفاده از رابط کاربری پلاگین‌ها، می‎‌توانید حتی تکنیک‌های مختلف سازها را پیاده کنید.

همان‌طور که مشاهده کردید، درحالی‌که پلاگین‌های صوتی در میکس و مستر موسیقی تاثیر پررنگ‌تری داشتند، سازهای مجازی بیشتر در آهنگسازی، تنظیم و طراحی صدا استفاده می‌شوند. پلاگین‌های سازها برخلاف پلاگین‌های صوتی که معمولا حجم بالایی ندارند، می‌توانند از چند مگابایت تا ۷۰-۸۰ گیگابایتی و حتی بیشتر حجم داشته باشند.

وی‌ اس‌ تی چیست؟ فرق وی اس تی با پلاگین؟

بسیاری هستند که پلاگین‌ها را با وی‌ اس‌ تی اشتباه می‌گیرند. خب ببینید، وی‌ اس‌ تی‌ در واقع فرمتی از پلاگین‌ها است. مثل فرمت‌های دیگری مانند VST3، RTAS، DXI، VSTI و فرمت‌های دیگر… این فرمت از پلاگین‌ها برای اولین بار توسط کمپانی Steinberg که تولیدکننده نرم‌افزارهای محبوب کیوبیس و نیوندو است، معرفی شد. وی اس تی گیتار، وی اس ای پیانو، وی اس تی درام و … از معروف‌ترین‌عای آن است.
البته وی اس تی معروف‌ترین فرمت پلاگین‌های موسیقی است و در بیشتر نرم‌‌افزارهای آهنگسازی پشتیبانی می‌شود. پروتولز و لاجیک‌پرو دو نرم‌افزار معروف هستند که فرمت‌های خود را برای پلاگین‌ها دارند و از فرمت VST پشتیبانی نمی‌کنند. به جز این دو مورد تقریبا باقی DAWها از فرمت وی اس تی پشتیبانی می‌کنند.

باکیفیت‌ترین پلاگین‌ها کدام هستند؟

همان‌طور که در بخش نرم‌افزارهای آهنگسازی هم اشاره کردم، اکثر پلاگین‌ها کیفیت خوب و استانداردی دارند. درواقع مسئله مهم شناخت لازم و درست از پلاگین‌هاست. برای کسی که با علم آهنگسازی، تنظیم، میکس و مسترینگ و به‌طور کلی آهنگسازی دیجیتال آشنا باشد واقعا تفاوتی ندارد که با چه ابزارهایی کار می‌کند.
بنابراین اگر تازه وارد دنیای موسیقی دیجیتال شده‌اید، از همین ابتدا سنگ بنای تفکر خودتان را در این رابطه درست پایه‌ریزی کنید. البته برای شروع بد نیست که چند مورد از نرم‌افزارها و پلاگین‌های مختلف را آزمایش کنید تا سلیقه خود را از لحاظ ظاهری، رابط کاربری و جنس صدای خروجی پلاگین‌ها بشناسید. ولی پس از مدتی سعی کنید انتخاب‌های خودتان را محدود کنید تا بجای اهمیت دادن به خروجی کار، دنبال پلاگین‌های مختلف نباشید. چراکه این‌کار شما را به حاشیه می‌کشاند و دچار سردرگمی می‌کند.

نکته‌ی آخر درباره کیفیت پلاگین‌ها، مخصوصا در سازهای مجازی، شناخت خود سازهاست. مثلا اگر شما خود درامز، گیتار، پیانو، سینتی‌سایزرها را نشناسید، حتی با آماده‌به‌کار بودنِ پلاگین‌های امروزی، باز هم خروجی طبیعی و زنده نخواهید داشت. حداقل افراد حرفه‌ای خیلی زود می‌توانند بفهمند که کدام صداها طبیعی نیستند و وی‌اس‌تی هستند.

پریست آهنگسازی چیست؟

پریست در لغت از دو کلمه “پری (Pre)” به معنای قبل و “ست (Set)” به معنای تنظیم‌ کردن تشکیل شده است. اما پریست یا Preset چیست؟ ببینید، همه نرم‌افزارها المان‌هایی دارند که قابل تنظیم هستند. برای مثال، در کمپرسور شما می‌توانید ترشهلد (Threshold)، رشیو (Ratio)، نی(Knee) و پارامترهای دیگر را تنظیم کنید. یا در سینتی‌سایزرها می‌‌توانید کات‌اف (Cut Off)، اتک (Attack) و سایر المان‌های دیگر را تغییر دهید تا جنس صدای طراحی‌شده را کاملا عوض کنید.

همچنین شما می‌توانید در هر پلاگین این تنظیمات را ذخیره (Save) کنید تا در پروژه‌های دیگر خود از همان تنظیمات استفاده کنید. این تنظیمات ذخیره شده همان پریست‌ها هستند. البته که در حین یک پروژه، شما با ذخیره کردن خود پروژه در DAW تمام تنظیمات پلاگین‌ها را هم ذخیره می‌کنید. اما اگر بخواهید در پروژه‌ی دیگر، یا حتی در نرم‌افزار میزبان دیگری از همان پلاگین با همان تنظیمات استفاده کنید قطعا نیاز به پریست همان پلاگین خواهید داشت.

با یک مثال، سعی می‌کنم واضح‌تر بیان کنم. فرض کنید پروژه‌ای در کیوبیس ساختم که در آن از سینتی‌سایزر استفاده کردم و یک صدای لید طراحی کردم. دوست من این صدا را می‌شنود و می‌خواهد در پروژه‌ی خود از همان صدا استفاده کنید. او از نرم‌افزار اف‌ ال‌ استودیو استفاده می‌کند. پس برای استفاده از صدا کافیست همان سینتی‌ سایزر را در اف‌ال‌استودیو اجرا کند و پریستی که من به او دادم را اجرا (Load) کند. تمام تنظیمات سینتی‌سایزر دقیقا همان خواهد بود که من از قبل ساختم و حالا حتی می‌تواند پارامترهای مورد علاقه خود را تغییر دهد و دوباره بصورت پریست ذخیره کند.

اکثر پلاگین‌ها، چه پلاگین‌های صوتی و چه سازهای مجازی، همراه با چندین پریست اولیه از طرف کمپانی سازنده ارایه می‌شوند تا شما برای شروع بتوانید از آن‌ها استفاده کنید. استفاده از پریست‌ها همیشه خوب نیست و همیشه هم بد نیست. بهتر است شما پارامترها و المان‌ها را بشناسید، تا حتی در صورت استفاده از پریست‌ها بتوانید تغییرات مدنظر خود را اجرا کنید. چرا که صدایی که توی ذهن شماست، در ذهن سازنده آن پریست نبوده است، و حتی در صورت نزدیک بودن، نیاز به تغییراتی خواهد داشت.

سمپل‌ های موسیقی

سمپل (Sample) در فارسی به معنای “نمونه” است. و سمپلینگ هم همان نمونه‌برداری! در آهنگسازی دیجیتال، سمپل بخش بزرگی از مراحل تنظیم و طراحی صدا را شامل می‌شود. سمپل اصلا چیز پیچیده‌ای نیست. مثلا وقتی شما، حتی با گوشی موبایل خود صدایی را ضبط می‌کنید و در پروژه با کمی تغییر و طراحی صدا از آن استفاده می‌کنید، از سمپل استفاده کرده‎اید.
تقریبا تمامی صداهایی که در پلاگین‌های سازها می‎شنوید، توسط شرکت‌های معروف، زیر نظر مهندسان صدا، با امکانات و تجهیزات باکیفیت در استودیوهای مناسب، با همکاری نوازندگان حرفه‌ای، ضبط یا بهتر است بگوییم سمپل شده‌اند. و در نهایت ما می‌توانیم، به همان شکل در نرم‌افزارهای خود از آن‌ها استفاده کنیم، یا با تغییر و تنظیمات بیشتر صدای مورد نظر خود را بسازیم.

بانک‌های صدا یا کتاب‌خانه‌های صوتی

به‌طور کلی ما به چند روش از سمپل‌ها استفاده می‌کنیم. روش معمول در آهنگسازی، اجرای سمپل‌ها بصورت پلاگین‌هاست. برای مثال وقتی شما از یک وی اس تی پیانو استفاده می‌کنید در واقع از همین سمپل‌ها بهره می‌برید.
علاوه‌براین، برخی پلاگین‌ها قابلیت اضافه کردن سمپل‌ها را، بصورت کتاب‌خانه صوتی (Sound Library) در اختیارتان قرار می‌دهند. مثلا پلاگین درامز Toontrack EZdrummer همراه خود دو کتاب‌خانه پیش‌فرض از درام‌های رایج را به همراه دارد و کتاب‌خانه‌های درامز‌های متفاوت برای سبک‌های دیگر را برای اضافه کردن به پلاگین منتشر می‌کند.

همچنین پلاگین‌هایی مثل کانتکت (Native Instrument Kontakt)، که نامی بسیار آشنا برای آهنگسازان مدرن است، دقیقا برای همین منظور ساخته شده است. کانتکت این قابلیت را می‌دهد که کمپانی‌های مختلف، سمپل‌های بسیار متنوع را در قالب کتاب‌خانه برای استفاده از آن‌ها بصورت ساز یا پلاگین در اختیار کابران خود قرار بدهند.

بانک‌های صدا یا کتاب‌خانه‌های صوتی

لوپ‌ها و سمپل پک‌‌ها

لوپ‌ها حلقه‌های صدایی هستند که قابلیت تکرار پشت‌سرهم را دارند. برای مثال 2میزان ریتم درامز، 4 میزان ملودی پیانو یا هر نوع صدایی دیگر که می‌تواند پشت هم تکرار شود. البته اجباری برای استفاده پشت‌هم نیست ولی روش مرسوم استفاده از آن‌ها اینگونه است. پس لوپ‌ها هم نوعی از سمپل‌ها هستند در مقاله “لوپ و سمپل در آهنگسازی” می‌توانید بیشتر درباره آن‌ها بدانید.

سمپل‌های بسیاری بصورت صداهای وان‌شات (One Shot)، مانند کیک، اسنیر و بسیاری از صداهای متفاوت دیگر هستند. برای استفاده از این نوع سمپل‌ها از دو روش می‌توان اقدام کرد. روش اول استفاده مستقیم آن‌ها در نرم‌افزار میزبان به عنوان یک لاین یا کانال صدا و روش دوم استفاده از سمپلرها است.
سمپلرها پلاگین‌هایی هستند که دارای سلول‌هایی هستند برای لود کردن سمپل‌های مختلف در هر یک از این سلول‌ها. هر سلول امکانات ویرایش و طراحی صدای خاص خود را دارد و به عنوان نت می‌توان سمپل‌های مختلف را در یک کانال چید و تنظیم کرد.

در آموزش جامع آهنگسازی و تنظیم آرتیست شو از تئوری موسیقی مورد نیاز تا آشنایی با تک تک سازهای مجازی، ساخت ریتم، ملودی و ساختار موسیقی در دو فضای آکوستیک و الکترونیک همراه با یک پروژخ صفر تا صد پوشش داده شده. با دیدن این دوره آهنگسازی در نرم افازر میزبان و استفاده صحیح از پلاگین‌ها و سمپل‌ها را به خوبی یاد می‌گیرید. برای احترام به نظر شما فصل اول دوره را رایگان قرار دادیم. برای مشاهده روی لینک زیر کلیک کنید.
دوره کامل آموزش آهنگسازی و تنظیم

امیدوارم جواب سوالاتون رو با خوندن این مقاله درباره نرم‌افزارهای آهنگسازی و پلاگین‌ها گرفته باشین. در آخر شما رو به مطالعه‌ی مقاله‌ی “پلاگین‌های محبوب میکس و مسترینگ” دعوت می‌کنم. اگه بازم سوالی ذهنتون رو مشغول کرده حتما با ما در میون بذارین. مرسی که مثل همیشه همراه ما هستین 🎼❤️